(służebności)
uprawnienia chłopów do korzystania z dworskich lasów łąk i pastwisk; podczas uwłaszczenia były przedmiotem licznych zatargów między wsią a dworem; w zaborze prus. zniesione jednocześnie z uwłaszczeniem; w Galicji patent cesarski z 1853 regulował znoszenie s., proces ten trwał do końca XIX w.; w Królestwie Pol. w dobrach rządowych s. zniesiono w latach 20. XIX w. w trakcie oczynszowania (chłopi musieli płacić za korzystanie z lasów i pastwisk); większość s. przymusowo zlikwidowano w czasie uwłaszczenia (1864); później ich likwidacja następowała drogą dobrowolnych umów (zakończyły się ostatecznie w okresie międzywojennym).
- SERWITUTY, w uprawnienia chłopów...
- dekrety uwłaszczeniowe, wydane 22 I 1863 przez...
- uwłaszczenie chłopów, nadanie chłopom na własność...