WIELKIEJ BRYTANII KINEMATOGRAFIA

pierwsze filmy 1895; w pocz. XX w. działała tzw. szkoła z Brighton (m.in. filmy hist., zyskujące uznanie również poza granicami kraju); właściwy rozwój k.W.B. nastąpił w chwili wprowadzenia dźwięku do filmu; w latach 30. i 40. uznanie zdobyła bryt. szkoła dokumentu reprezentowana gł. przez J. Griersona (Song of Ceylon, Housing Problems i Night Mail) oraz B. Wrighta, P. Rotha, A. Eltona; dokument przyćmił znacznie fabułę, reprezentowaną gł. przez A. Asquitha - melodramaty z wyższych sfer; II woj. świat. przyniosła rozwój dramatu wojennego, wyróżniali się D. Lean, C. Reed, którzy wkrótce zajęli się również inną tematyką; w latach 50. doskonałych adaptacji Szekspira dokonywał reżyser i aktor L. Olivier; powodzenie u publiczności ma seria absurdalnych komedii (Jak zabić starszą panią, Mysz która ryknęła), od której zaczęła się kariera P. Sellersa; ok. 1957 ukonstytuowała się grupa młodych reżyserów, początkowo dokumentalistów, byli to K. Reisz (Morgan), L. Anderson (Kraina marzeń, Sportowe życie), J. Schlesinger (Rodzaj miłości, Darling, Billy kłamca), T. Richardson (Samotność długodystansowca), A. Simmons (Czwarta nad ranem) oraz Amerykanin tworzący w W. Brytanii R. Lester (Sposób na kobiety); ich twórczość wyrażała dezaprobatę wobec komercyjnego i zamerykanizowanego kina bryt.; powstawały realistyczne filmy z życia ang. klasy pracującej, np. Room at the Top J. Claytona, naprzeciw amer. zainteresowaniu ang. kulturą i tradycją wychodziły filmy Smak miodu Richardsona, czy Saturday Night and Sunday Morning Reisza; powstały również filmy muz. ze zdobywającą światową sławę grupą The Beatles (A Hard Day's Night, Help! w reżyserii Lestera); lata 70. to regres k.W.B., produkowano gł. komedie, filmy sensacyjne, musicalowe biografie filmowe, do Hollywood wyjechali m.in. Schlesinger, Richardson i Reisz; w latach 80. k. W.B. przeżywa renesans; do głosu dochodzi kolejna "nowa fala" młodych talentów (m.in. twórczość D. Jarmana, R. Joffe'a); Oscara '80 zdobywają Rydwany ognia debiutanta H. Hudsona; kontynuowany jest nurt społ.-obyczajowy (Posiłek oracza R. Eyre'a, Mona Lisa N. Jordana, Spojrzenia i uśmiechy K. Loacha, Upał i kurz, Pokój z widokiem J. Ivory'ego, filmy C. Templemana, M. Newalla, M. Leigha), historyczny (R. Joffe), proletariacki (K. Loach, A. Bridges), polit.-rozrachunkowy z imperialną przeszłością (D. Lean, R. Attenborough) czy etniczną współczesnością (P. O'Connor, Gra pozorów Jordana, J. Davies); kino awangardowe uprawiają P. Greenaway i S. Potter; dekada 80. to również złote lata absurdalnej komedii T. Gilliama (Sens życia według Monty Pythona, 1983); na przełomie lat 80. i 90. zasłynął inny komik R. Atkinson, gł. dzięki komedii Not the Nine O?Clock News i serialowi tv Blackadder oraz cyklowi Jaś Fasola; ogromną popularnością i światowym uznaniem cieszy się twórczość reżysera i aktora K. Branagha z powodzeniem adaptującego dzieła Szekspira; do najsłynniejszych aktorów bryt. należą m.in. Olivier, J. Gielgud, A. Hopkins, A. Finney, P. O'Toole, J. Irons, E. Thomson, Branagh, H. Bonham-Carter, R. Fiennes, J. Dench, B. Cross.