(kult. 2)
zjawisko w literaturze i sztuce, polegające na świadomym eksponowaniu tematów i motywów regionalnych, kolorytu lokalnego oraz gwary jako tworzywa językowego, co prowadzi do wyodrębniania się literatur regionalnych. R. rozumiany jako więź z "małą ojczyzną" (ziemią rodzinną, miejscem urodzenia, tradycją lokalną) był już znany w starożytności; we współcz. rozumieniu narodził się we Francji w połowie XIX w.; jego inicjatorami i propagatorami byli m.in. F. Mistral (zał. szkoły lit. "Félibrige" w Prowansji) oraz Ch. Brun, zw. "animateur des provinces"; franc. ruch regionalistyczny rozwijał się w opozycji do monocentrycznej struktury państwa i jego instytucji. W Polsce na odwrót: powoływane w okresie zaborów przez społeczeństwo organizacje i instytucje (gospodarcze, oświatowe, naukowe, kulturalne) zastępowały nie istniejące państwo w jego podstawowych dla życia narodu funkcjach; wiele z tych inicjatyw miało regionalny charakter i zasięg (zbieractwo folklorystyczne, ruch krajoznawczy, tow. naukowe i miłośników regionu, muzea regionalne, czasopisma typu , , "Gazeta Podhalańska", kaszubski ). W II RP r. uzyskał rangę ideologii państwowej (1927 - na mocy Okólnika Ministra Spraw Wewn.); najpełniej rozwinął się w Wielkopolsce (w odmianie dzielnicowej), w Sandomierskiem (Powszechny Uniw. Regionalny), na Podhalu (Związek Podhalan), Śląsku (w ramach ograniczonej autonomii), Kaszubach (ruch młodokaszubski) i Wileńszczyźnie (w odmianie "krajowej"). Po 1945 r. w Polsce miał mniejsze możliwości rozwoju; jego idee najpełniej realizował, nie eksponując nazwy, ruch stowarzyszeniowy (regionalne tow. kultury - w latach 90. zarejestrowano ich ponad tysiąc); dokumentem wytyczającym kierunki działania po zmianie ustroju jest przyjęta 1994 Karta regionalizmu polskiego.
- regionalizm, (łac. regio = okolica)...
- regionalizm, – pojęcie mogące...
- regionalizm, 1. przekazywanie części...