(ovarium)
parzysty gruczoł pełniący funkcję narządu rozrodczego ukobiety, wielkości orzecha włoskiego, ojasnej barwie itwardej konsystencji, wrażliwy na ucisk. J. leżą wmiednicy małej, górnymi biegunami są skierowane do jajowodów, adolnymi do macicy. Krezki j. doprowadzają do nich naczynia krwionośne inerwy. J. są zawieszone luźno wmiednicy iprzytrzymywane przez więzadła. Wich części obwodowej (w korze) rozwijają się komórki jajowe isą wytwarzane hormony płciowe. Znajdują się wnich pęcherzyki jajnikowe (tzw. pęcherzyki Graafa) - z400 tys. (po 200 tys. wjednym j.) wokresie płodności dojrzewa około 400, azdolność rozrodczą osiąga tylko 10-15. Od okresu dojrzewania do menopauzy j. cyklicznie wydzielają hormony płciowe (estrogeny, androgeny iprogesteron) oraz hormon peptydowy - inhibinę. Procesem tym sterują hormony gonadotropowe. Cykl podwzgórzowo-przysadkowo-jajnikowy odpowiada za przebieg cyklu miesiączkowego kobiety. Podwzgórze pulsacyjnie wydziela GnRH, dzięki temu przysadka również pulsacyjnie wydziela LH iFSH. Wiąże się to zfazą folikularną wpierwszej połowie cyklu miesiączkowego ilutealną wdrugiej jego połowie. Wydzielanie znacznych ilości LH iFSH wokresie przedowulacyjnym rozpoczyna zmiany wpęcherzyku Graafa, które przygotowują jego pęknięcie iwydostanie się komórki jajowej. Okres owulacji wiąże się ze zdolnością do zapłodnienia. Regulacja hormonalna cyklu miesięcznego kobiety to nader złożony mechanizm, który wciąż jest przedmiotem badań naukowych (zob. tabl.).