w mitologii greckiej bóg dróg, podróżnych i kupców; posłannik bogów i przewodnik dusz do świata zmarłych; bóstwo płodności; opiekun pasterzy i ich stad; syn Zeusa i nimfy Mai; sprytny, przebiegły i obdarzony licznymi talentami patron wynalazców, poetów, złodziei; wyobrażany zwykle w kapeluszu podróżnym, skrzydlatych sandałach i z kerykejonem w ręce albo jako "dobry pasterz" z owieczką na ramionach; gł. miejsce kultu: grota góry Kyllene w Arkadii (tam się urodził); w mitologii rzymskiej - Merkury. Częsty motyw w rzeźbie starożytnej (Praksyteles, tzw. głowa Hermesa z Wej - rzeźba etruska, Kalamis, Alkamenes, Lizyp) oraz malarstwa wazowego; w czasach nowożytnych w rzeźbie (Sansovino, da Bologna, de Vries, Coysevox, Thorvaldsen, Begas) i malarstwie (Dosso Dosi, Elsheimer, Rubens, Lorrain); pojawia się w hymnie homeryckim, dramacie satyrowym Sofoklesa (Tropiciele).
HERMA, PELOPS, KADUCEUSZ, FILEMON I BAUCIS, TURMS, HERMAFRODYTA, ANTESTERIA, EROS, AGON, KABIROWIE