PSL (hist. 2)
partia zał. VII 1945 z inicjatywy S. Mikołajczyka jako kontynuacja przedwojennego Stronnictwa Ludowego i konspiracyjnego SL ; program oparło na agraryzmie, opowiadało się za demokratycznym parlamentaryzmem i silnym samorządem komunalno-gosp.; podstawę gospodarki widziało w rolnictwie, popierało drobną i średnią własność prywatną oraz wszelką spółdzielczość; głosiło powszechność oświaty; politykę zagr. opierało na współpracy z ZSRR i całą koalicją antyfaszystowską; miało reprezentację w KRN i ministrów w Tymczasowym Rządzie Jedności Nar. (wicepremier Mikołajczyk, W. Kiernik, Cz. Wycech), mimo że tworzyło legalną opozycję; występowało o wolne wybory, odrzucając pepeerowską koncepcję wspólnego bloku 6 partii; 1946 liczyło ok. 600 tys. czł.; wpływy PSL zwalczały władze restrykcjami adm. i terrorem UB, co pociągnęło ponad 100 śmiertelnych ofiar wśród działaczy (W. Kojder, S. Ściborek, N. Wiatr "Zawojna"), przed referendum 1946 i zwł. przed wyborami 1947 rozwiązywano organizacje powiatowe i aresztowano działaczy, cenzurowano "Chłopski Sztandar", "Gazetę Ludową", i resztę prasy PSL, unieważniano listy wyborcze stronnictwa i ograniczano udział jego czł. w głosowaniu; protesty PSL o fałszerstwach wyborczych odrzucono, oficjalnie przyznano mu 10,3% ważnych głosów (ponad 1150 tys.) i 28 mandatów poselskich. Wcześniej (VI 1946) z inspiracji PPR wyodrębniło się PSL , a II 1947 antymikołajczykowska grupa wokół tygodnika "Chłopi i Państwo" (J. Niećko, K. Banach, Cz. Wycech), która po wykluczeniu ze stronnictwa ogłosiła się Lewicą PSL, żądając ustąpienia Mikołajczyka, który - zagrożony aresztowaniem - X 1947 potajemnie opuścił kraj i zał. PSL na uchodźstwie; centralną siedzibę w Warszawie i redakcje gazet objęła Lewica PSL, usunięto zwolenników Mikołajczyka; XI 1947 stronnictwo liczyło ok. 48 tys. czł.; odrzucono agraryzm, podporządkowano się PPR, m.in. akceptując 1948 plany kolektywizacji wsi, nawiązano współpracę ze Stronnictwem Ludowym, z którym w XI 1949 utworzono Zjednoczone Stronnictwo Ludowe.
- Stronnictwo Ludowe, 1. pierwsza partia chłopska...
- Polskie Stronnictwo Ludowe Wyzwolenie, partia chłopska utworzona...
- Polskie Stronnictwo Ludowe Piast, partia chłopska utworzona...