(gr. teleos = cel, logos = słowo, nauka) nauka o celu, teoria celowości; t. przyjmuje istnienie obok przyczyn sprawczych także przyczyn celowych zakładając pośrednio, że celowość jest nie tylko własnością działań człowieka, ale że także w świecie (przyrodzie) procesy zachodzą w sposób celowy; nauka nowożytna odeszła od teleologicznego wyjaśniania zjawisk, które odgrywało dużą rolę u Arystotelesa; t. stanowi ważny składnik niemal wszystkich doktryn rel. jako wiara w powszechną celowość w świecie stworzonym przez osobowego Boga; w biologii t. stanowi zasadniczy składnik kierunków witalistycznych (witalizm).
ANAKSAGORAS z Kladzomen, WITALIZM