dobrowolne lub przymusowe trwałe przemieszczenia ludności, zależnie od okoliczności i intencji w. zwane deportacją, przesiedleniem, wypędzeniem, transferem ludności; zorganizowane "czystki etniczne" są charakterystyczne dla XX w., obejmowały kolejno w. Ormian, Greków i Turków na Bałkanach, dwukrotnie Niemców z terenów państwa pol. (po I woj. świat. ok. 1,1 mln); deportacje w czasie II woj. świat., kiedy Niemcy i ZSRR dokonywały masowych w. (Niemcy - Żydów z różnych państw eur., Polaków z Kraju Warty, ZSRR - Tatarów krymskich, Kałmuków); na mocy porozumień polsko-sowieckich po 1945 z Polski deportowano 36,4 tys. Białorusinów i Litwinów, 481 tys. Ukraińców, równocześnie w latach 1945-57 z terenów ZSRR wróciło 2,5-2,7 mln Polaków (w tym mieszkańcy kresów wsch. osiedlani na Ziemiach Odzyskanych na zach. kraju); znaczne przesiedlenia objęły po II woj. świat. Niemców; ok. 4 mln uciekło 1945 ze Śląska, Prus Wsch. i Pomorza przed Armią Czerwoną, 3,2 mln wysiedlono z Czech (tzw. Niemców sudeckich), 3 mln z Polski, ok. 500 tys. z Węgier; wewnątrz Polski w ramach akcji Wisła przesiedlono ok. 150 tys. Ukraińców (gł. na Pomorze); poza Europą w. nastąpiły po podziale Indii Bryt. na Indie i Pakistan (1947-50 wysiedlono ok. 15 mln ludzi, by zapobiec konfliktom między hindusami a muzułmanami).
- ZAMOJSZCZYZNA, obszar południowej Lubelszczyzny...
- akcja Wisła, obławy wojskowe połączone...
- OPERACJA WISŁA, akcja specjalna jednostek...