forma produkcji przemysłowej w okresie wczesnego kapitalizmu, oparta na technice ręcznej i podziale pracy; m. zastąpiły drobne warsztaty rzemieślnicze, z chwilą powstania masowego rynku zbytu na towary przemysłowe; upowszechnienie m. stanowiło początkowe stadium rozwoju gospodarki kapitalistycznej, poprzedzające bezpośrednio okres wielkiego przemysłu maszynowego. M. tworzono w dwojaki sposób: 1) poprzez podporządkowanie jednolitemu kierownictwu pewnej liczby położonych w różnych miejscach warsztatów rękodzielniczych (m. rozproszona), do których dostarczano surowce, materiały i narzędzia, a odbierano gotowe towary; każdy z wytwórców wykonywał cały produkt; w efekcie powstawały m. heterogeniczne lub 2) poprzez skupienie w jednym miejscu (m. scentralizowana), pod jednym kierownictwem, wielu wytwórców, z których każdy wykonywał jedną lub kilka czynności, składających się na całość procesu produkcyjnego; ten typ m. zwano m. organiczną; stosowana w niej specjalizacja i podział pracy umożliwiały znaczne przyspieszenie produkcji i jej efektów. Pierwsze m. tkackie powstały w XIII-XIV w. we Flandrii i we Włoszech, początkowo jako m. rozproszone, lecz wkrótce zaczęto łączyć robotników dzieląc pomiędzy nich poszczególne czynności; produkcję finansowali początkowo kupcy-nakładcy, a następnie kompanie handlowo-bankowe. Z czasem system ten był wykorzystany w innych dziedzinach gospodarki, przede wszystkim w przem. metalowym (XV w.) przy wytopie stali w wielkich piecach i przy produkcji broni. W Polsce w XVI w. istniały m. metalowe i sukiennicze, zatrudniające do 30 pracowników.
- manufaktura, zwiedzić starą manufakturę,...
- manufaktura, system produkcji, w którym...
- MANUFAKTURA, SYNONIM: warsztat, chałupnictwo,...