motywy znaczeniowo związane z żywiołem wodnym (jeziora, źródełka, rzeki, morze), szczególnie wykorzystywane w XIX-wiecznej poezji pod wpływem romantycznego uznania niezależności fenomenów natury od człowieka. W sentymentalizmie stanowiły nastrojowy pejzaż, na tle którego spotykali się kochankowie; w romantyzmie obecne w twórczości A. Mickiewicza, m.in. w liryku Żeglarz (1821). Jeziora w poezji były składnikiem ludowej wyobraźni, przestrzenią działania mocy tajemnych, objawiających się pod postacią nimf, zjaw i upiorów, np. w Balladach i romansach jako strażnicy ludowej moralności (Świtezianka) pocieszały i broniły dotkniętych nieszczęściem (Rybka), strzegły mitu narodowego (Świteź), wabiły czasem obietnicą miłości lub straszyły groźbą śmierci objawiając potęgę i niepoznawalność natury. Gopło obecne było w mitach i legendach, np. w wierszu Do Gopła W. Pola, w dramatach: Balladyna i Lilla Weneda J. Słowackiego, w powieści Stara baśń J.I. Kraszewskiego; jeziora górskie w poezji A. Asnyka. Rzeki jako wody "żywe", płynące, pełniły funkcję oczyszczającą i ożywczą, odradzały ziemię ojczystą stając się gwarantem życia. Taką rolę odgrywał Niemen u A. Mickiewicza czy E. Orzeszkowej, Ikwa u J. Słowackiego, Wisła u W. Pola. Morze łączyło się z doznaniem potęgi żywiołu, objawiającego swą nieskończoność, przestrzeni przeżywania wzniosłych uczuć, synonimu wolności i niezależności, np. w tryptyku morskim Sonetów krymskich A. Mickiewicza (Cisza morska, Żegluga, Burza), w hymnie J. Słowackiego Smutno mi, Boże i w Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu.
akwatyczne motywy
Słownik języka polskiego