(łac. civilis = społeczny)
termin określający kulturę (sferę materialną i duchową), obejmującą wiedzę, techniczne środki realizacji i kulturę duchową człowieka, stanowiącą podstawę tożsamości kulturowej narodu; tak rozumiana c. stanowi przeciwieństwo barbarzyństwa, w XX w. opozycję wobec uniformizacji życia (standaryzacji, schematyzacji). C. różnych kręgów kulturowych stanowi system tradycji etnicznych, rel., intelektualnych, świata idei i etyki. Europ. c. rozróżnia: c. łacińską (judeochrześc.), stanowiącą dziedzictwo, tradycji: rodzinnej, narodowej, zjednoczonej wokół chrześc. światopoglądu, w którym celem był zawsze człowiek istniejący w kulturze kręgu jęz. łac., będący cząstką rodziny, narodu, państwa; depozytariuszem uniwersalnej tradycji Zachodu był Kościół: za sprawą faktu chrztu Chlodwiga (496) z franc. dynastii Merowingów zacieśniający więzy między łac. Kościołem katakumbowym a królestwami państw europ. oraz działalności Grzegorza Wielkiego (540-604) i św. Benedykta z Nursji (ok. 480-559) ogłoszonego przez papieża Jana Pawła II patronem Europy. Wśród narodów słowiań. znakiem c. łac. była działalność apostolska Cyryla i Metodego na Morawach i w Panonii, ich wybitna rola w rozwoju jęz. lit. i kultury Słowian; w Polsce znakiem włączenia się w krąg europ. c. był chrzest Mieszka I i jego drużyny oraz męczeńska śmierć św. Wojciecha, sławiącego za życia swego protektora Bolesława Chrobrego (992-1025). Znajomość łac. przyswoił zachodniemu chrześcijaństwu św. Augustyn, sankcjonując w łacinie kościelnej obecność jęz. narod.; c. śródziemnomorską (gr.-rzym.), europejskie dziedzictwo kultury antycznej: Grecji zawdzięczała Europa kanon piękna zdefiniowany przez Arystotelesa (w Poetyce), Rzymianom kodyfikację prawa (określonego w VI eklodze Wergiliusza). W XX w. (wg S. Huntingtona Zderzenie cywilizacji) rozróżniamy ze względu na różny system wartości siedem gł. c.: c. zachodnią (europejską), chińską, japońską, hinduistyczną, islamską, prawosławną, latynoamerykańską.
- cywilizacja, wysoki poziom cywilizacji,...
- cywilizacja, 1. stan i poziom rozwoju...
- CYWILIZACJA, SYNONIM: kultura, obrzędy,...