(1530-84)
renesansowy poeta jako pierwszy piszący polszczyzną lit., którego twórczość inspirowana była silnie antykiem. Pochodził zrodziny ziemiańskiej herbu Korwin. K. odbył studia uniwersyteckie m.in. wAkademii Krakowskiej (od 1544), wKrólewcu (1556), potem kilkakrotnie wPadwie (1554-58), wktórej studiował klasyczne filologie pod kierunkiem F. Robortella, wybijając się wśród "nacji polskiej" jako poeta-łacinnik; przeżył swą pierwszą miłość, podróżował do Neapolu, Francji, gdzie zetknął się z P. Ronsardem; wrócił do Polski (1559). Okres dworski K. wyznaczały związki zkręgiem magnatów, m.in. P. Myszkowskim (1563-64), mecenasem iprzyjacielem młodego poety oraz atmosfera renesansowego Krakowa iśrodowisko elity intelektualnej, m.in. Ł.Górnickiego, P. Nideckiego, A.Trzecieskiego. Czarnoleski okres życia poety wpłynął na wytężoną pracę lit. izatroskanie ospuściznę poetycką. Zmarł nagle wLublinie, wuroczystościach pogrzebowych uczestniczył m.in. król Stefan Batory; zwłoki poety przywieziono do Zwolenia (k. Sycyny), do dziś kaplica Kochanowskich zwizerunkiem poety znajduje się tam wkościele, wCzarnolesie zaś - jego muzeum biograficzne. Właściwy debiut stanowią Pieśń opotopie ihymn Czego chcesz od nas, Panie, za twe hojne dary… (1557), dalej idą łac. elegie miłosne Do Lidii, epigramaty, ody zebrane wtomie Elegiarum libri IV… Foricoenia sive Epigrammatum libellus (1584); K. jest autorem różnorodnych form epickich, np. Zuzanna (1562), Szachy (1566), Elegia żałobna ośmierci Jana Tarnowskiego (1561), Pamiątka… Janowi Baptyście hrabi na Tęczynie (1570), Zgoda (1564), Satyr albo Dziki mąż (1564), Proporzec albo Hołd pruski (1569); przekładu III księgi Iliady Homera; tragedii Odprawa posłów greckich (1578), której prapremiera teatralna odbyła się na Zamku Ujazdowskim wWarszawie wobecności króla Stefana Batorego ikrólowej Anny Jagiellonki; poetyckiego przekładu Psałterz Dawidów (1579), do którego muzykę ułożył M. Gomółka (1580); zbioru Pieśni w2 księgach, m.in. Pieśń świętojańska oSobótce, elegia Muza (1567), Trenów (1580), Lyricorum libellus (1580), Fraszek (1584). Pośmiertnie wydano zbiorowe dzieła poety wdrukarni Łazarzowej wKrakowie (1585-86). K. wpisał lit. pol. wwielkie dziedzictwo kultury gr.-rzym. ijudeochrześc. Twórca nowoczesnego jęz. poetyckiego, bogactwa form gat., stylist., wersyfikacyjnych itematów (od biesiadnego konceptu iintymnego miłosnego wyznania do elegijnej rozpaczy); uznany za najwybitniejszego poetę pol. do czasów A. Mickiewicza.