wypowiedź pisemna skierowana bezpośrednio do adresata, należąca wnajogólniejszym znaczeniu do gatunków tzw. lit. użytkowej, np. l. miłosny, przyjacielski, towarzyski, rodzinny, urzędowy, apostolski, otwarty, gończy, aw znaczeniu szerszym, spełniając funkcje estetyczne sztuki słowa np. list zpodróży, korespondencja, zbiór listów, list poetycki, powieść wlistach lub jako część kompozycyjna powieści itd. Wartościami l. są nieobecność bezpośrednia adresata, silnie skonwencjonalizowana forma zpodatnością na pozaliterackie konwencje epok iśrodowisk (np. savoir-vivre’u, etykiety), graficzna postać, dobór materiału. Pisanie l. jest sztuką słowa ijej teoria ( epistolografia) ma bogatą tradycję antyczną (VI-VII w. p.n.e.), grecką: Arystoteles, Platon, Epikur, irzymską: Cycero, Pliniusz Młodszy. Wykształciły się wówczas konwencjonalne formuły listowe, do których należały (wg S. Skwarczyńskiej): tzw. preskypt, czyli tytuł l., formuła dotycząca zdrowia, pozdrowienia na początku ina końcu l., zakończenie. Typowe l. na różne tematy nazwano: konsolacyjne, dydaktyczne, etyczne, gratulacyjne, naukowe, polityczne, publicystyczne, dedykacyjne, literackie, poetyckie, fikcyjne (wformie wkładki kompozycyjnej wprozie). Średniowiecze przekazało tradycję listowników - łac. podręczników zawierających zbiory wskazówek. Wkręgach elity kulturalnej przetrwały Listy Abelarda iHeloizy. Wrenesansie sztukę pisania l. oparto na wzorach klasycznych (np. Petrarka, Erazm zRotterdamu, Boccaccio). Wklasycyzmie (XVII-XVIII w.) pisano je wjęz. franc., np. listy Jana III Sobieskiego do Marysieńki, zczasem jęz. narod. zastąpiły łacinę. Ulubionym gatunkiem stała się powieść wl., np. Pamela S. Richardsona, Cierpienia młodego Wertera J.W. Goethego; pojawiły się podręczniki pisania listów, np. Listy F.W. Golańskiego (1778). F.K. Dmochowski wSztuce rymotwórczej (1803) zalecał wl. zachować umiar, gust czysty irozsądek zdrowy, azasadniczym elementem miało być wyczucie stylu. Pod wpływem franc. kultury salonu lit. isentymentalizmu wziął początek list-wyznanie, który przeniknął do l. romantycznego (np.
A. Fredro, J. Korsak, E. Odyniec). Zjawiskiem wyjątkowym było poprzedzenie utworu lit. l. dedykacyjnym, wlit. romantycznej mamy dwa takie przykłady: wBalladynie iLilli Wenedzie J. Słowackiego. Wartość artystyczną miała też korespondencja wielkich romantyków, która wprowadziła l. autentyczne, prywatne jako nowe odmiany sztuki epistolograficznej: korespondencja J. Słowackiego do matki, krewnych iprzyjaciół, tomy l.Z. Krasińskiego do Adama Sołtana, do Delfiny Potockiej.