ludowość wliteraturze

program estetyczny głoszący potrzebę nawiązania wkulturze do lit. ludowej, źródło narod. odrębności; wszerokim rozumieniu l. ma charakter słowiański, pogański, rodzimy, swojski. Romantycy nadali l. rangę ogólnonarodowej kultury: przyjęli wutworach ludową koncepcję świata opartego na "wiedzy tajemnej", zapewniającą żywą łączność człowieka znaturą, światem ducha, siłami nadprzyrodzonymi, na ludowym rozumieniu świata: wiarę, "czucie", zaklęcia przeciwstawiając "martwemu" racjonalistycznemu pojmowaniu świata, poezję oparli na motywach ludowych, tworząc ją wg zasad poetyki folkloru wopozycji do poezji dworskiej, "uczonej". Wwęższym rozumieniu (wg M. Głowińskiego) l.w l. jest programem głoszącym konieczność nawiązania do kultury ludowej. Wlit. pol. pojawiła się najwcześniej wKrakowiakach iGóralach W. Bogusławskiego (1794), wpoemacie Wiesław K. Brodzińskiego, wmuzyce S. Moniuszki iF. Chopina, wwierszu S. Witwickiego Życzenie (inc. "Gdybym ja była słoneczkiem na niebie"), W.Pola Pieśń oziemi naszej, T.Lenartowicza Kalina. Przełomowym faktem określającym istotę l.w l. romantycznej jako propozycji lit. narod. okazały się Ballady iromanse A. Mickiewicza (1822), grające również rolę manifestu poezji romantycznej. L. stała się kanwą Balladyny Słowackiego, interesująco ujął ją iwyraził C. Norwid, który wPromethidionie zawarł koncepcję sztuki, uznając filozoficznie, że "największym prosty lud poetą, co nuci zdłońmi ziemią brązowymi" (1851). Obok tych poetów zludowego nurtu czerpali inspiracje m.in.: E. Odyniec, B. Zaleski, S. Goszczyński, "lirnicy wioskowi" W. Syrokomla iT. Lenartowicz, wformie stylizacji poetyckiej M.Konopnicka wwierszach: Jaś nie doczekał, Ajak poszedł król na wojnę. Czerpali tematy zmotywów ludowych m.in. J.P. Norblin, F. Kostrzewski, J. Szermentowski, F. Smuglewicz, dając początek malarstwu rodzajowemu otematyce chłopskiej; P. Michałowski iA. Kotsis portretowali wieśniaków, najwybitniejszy okazał się J. Chełmoński, łączący realizm znutą poezji wobrazach Babie lato, Jesień, Bociany, natomiast A. Gierymskiego Trumna chłopska korespondowała znowelistyką Prusa, Sienkiewicza, Żeromskiego; na przełomie wieków l. inspirowała wmalarstwie także J. Fałata, S.Masłowskiego, W. Tetmajera, F. Ruszczyca. L. wprozie młodopolskiej, wfunkcji stylizacji językowej, stylistycznej ikreacji bohaterów lit. jest obecna wutworach m.in.: K. Przerwy Tetmajera, W. Orkana, W. Reymonta, wdramacie S.Wyspiańskiego Wesele łącząc realny obrzęd, postacie, język, scenerię znarodowymi symbolami racławickich kos, Stańczyka, Wernyhory, Szeli. Natomiast wXX w. l. inspirowała zwł. B. Leśmiana, autora m.in. Ballady dziadowskiej, Dusiołka, Świdrygi iMidrygi, Ballady bezludnej, Pieśni kalekujących. Wprozie współcz. do l. odwołują się m.in. T. Nowak, W.Myśliwski, E. Bryll, J. Kawalec, E.Redliński. Zczasem l. stała się synonimem folkloru.