(gr. aoide = pieśń, śpiew)
gat. poetycki wywodzący się zgr. tradycji liryki chóralnej, utwór wierszowany, stroficzny, utrzymany wpatetycznym stylu, opiewający wybitną postać, wydarzenie, uroczystość, ideę. Tradycje wzorcowe, gatunkowe o. antycznej zawdzięczamy twórczości Pindara i Horacego jako twórców 2 różnych typów ody: pindaryczna odznaczała się charakterem okolicznościowo-publicznym, wzniosłym tonem, intensywnością emocjonalną, śmiałością nieoczekiwanych skojarzeń, skomplikowaną budową wierszowo-stroficzną; horacjańska o. skierowana była zazwyczaj do indywidualnego adresata, stanowiła uogólniającą refleksję oponadczasowej aktualności, spokojna wtonacji, operująca niewyszukanymi środkami jęz. poetyckiego. Wzór o. Pindara realizował wliryce polskiej S. Szymonowic, horacjański J. Kochanowski iM.K. Sarbiewski. O. funkcjonowała wświadomości lit. pol. klasycyzmu jako nazwa samodzielnego gat. lirycznego (definiowali ją też klasycy postanisławowscy, m.in. E.Słowacki), pisali je m.in. A. Naruszewicz: Do Mądrości, Do Sprawiedliwości, Oda do króla Jego Mości wdzień urodzin; F. Zabłocki: Oda zokoliczności imienin X. A. Czartoryskiego; K. Koźmian: Oda do sławnych poetów polskich, Ody napoleońskie, przestrzegając wyznaczników gatunkowych: szlachetność, podniosłość tematu, wysoki styl, poetyckie uniesienie, które przejawiało się wrozluźnieniu kompozycyjnym utworu iw przestrzeganiu normy stosowności, umiaru. O. filoz.-moralne wtonacji moralizatorskiej, operujące kontrastem, paralelizmem, retorycznymi powtórzeniami, anaforami m.in. pisali: J.A. Załuski: Oda do Fortuny; F. Karpiński: Do Mądrości; F. Kniaźnin: Do Muz, Do Lutni, Do Ojczyzny. Ztradycji horacjańskiej wyrosły o. refleksyjne, onastroju kameralnym, ściszonej tonacji, np. A. Naruszewicza Do przyjaciela smutnego, Do fiołka. Te cechy o. były szczególnie wyraziste upoetów sentymentalnych (np. F. Kniaźnina Do róży, Do nocy, Do księżyca, Do Boga), pojawiło się udramatyzowane "ja" liryczne zróżnorodnością uczuć, odczuć, przeżyć, zrozpamiętywaniem stanów emocjonalnych. Wliryce romantycznej (XIX w.) o. stała się rozbudowanym utworem, typem liryki osobistej, zprywatnie pojętym adresatem, "liryczność" stała się kategorią estetyczną, funkcję języka zdominowała ekspresywność, obowiązywał synkretyzm. O. pisali wówczas wAnglii G.G. Byron, P.B. Shelley, J. Keats, wRosji A. Puszkin, wNiemczech F. Schiller; wPolsce A. Mickiewicz (Oda do młodości), A. Asnyk (Do młodych). Wliryce XX w. poeci traktowali o. jako gatunek poezji lirycznej, wyrażającej przeżycia wewnętrzne lub zbiorowe inawiązujące wformie do antycznej tradycji, m.in. K. Wierzyński Laur olimpijski (1927), J.Iwaszkiewicz Ody olimpijskie (1948); po wojnie wzrosło zapotrzebowanie na o.publiczną, np. R. Kołonieckiego Oda na pierwszy dzień pokoju, M. Jastruna Oda majowa iliczne o. okolicznościowe na cześć Stalina, Dzierżyńskiego iBieruta. Wśród współczesnych wybitnych poetów kontynuują o.: M. Białoszewski Z.Herbert, Cz. Miłosz iA. Zagajewski.