(1636-1701)
najwybitniejszy pamiętnikarz nurtu sarmackiego pol. baroku. Rodem zMazowsza, wykształcony wkolegium jezuickim, walczył (od 1655) m.in. pod dowództwem S. Czarnieckiego ze Szwedami, wDanii, pod Moskwą, po powrocie do Polski (od 1667) wiódł żywot ziemianina. Autor Pamiętników (wyd. 1836), które dzielą się na dwie części: lata 1656-1666 - wżołnierskiej służbie Rzeczypospolitej, lata 1667-1688 - żywot ziemiański (sprawy domowe ipubliczne). W swej narracji wspomnieniowej autor umieścił m.in.: wiersz liryczny (np. pożegnanie ukochanego konia Deresza), panegiryki opiewające wiktorie nad rzeką Basią czy pod Wiedniem, listy Jana Kazimierza iS. Czarnieckiego, uroczyste mowy, fragmenty popularnych piosenek, przyśpiewek, kąśliwych paszkwilów na Litwinów. P. przyjął wswej relacji konwencję narracji gawędziarskiej, zelementami języka potocznego, obrazowego (plastycznego), wplótł humor, dowcipy, rubaszne słownictwo, ujawniające sarmacką megalomanię autora. Nie bez powodu nazwano Pamiętniki "epopeją Sarmacji pol."; stały się źród-łem pisarskiej inspiracji wXIX w. (np. A.Mickiewicza, J. Słowackiego, H. Sienkiewicza) iw lit. XX w., np. wpoezji J.Harasymowicza, E. Brylla, wpowieści W. Gombrowicza Trans-Atlantyk (parodia gawędy szlacheckiej). Liczne odwołania do pamiętników P. są dowodem zakorzenienia twórców pol. wXVII-wiecznej kulturze narod.
- CHRYZOSTOM, Świętych Janów w kalendarzu...
- CHRYZOSTOM, Pochodzenia greckiego.(...)
- Pasek Jan Chryzostom, ( ok. 1636- 1701)