wznaczeniu węższym podmiot twórczych czynności (autor), zewnętrzny nadawca, nadrzędny wobec podmiotu lit., ukształtowanego wmateriale znaczeniowym danego utworu; wepice podmiotem lit. jest narrator; wdramacie wyklucza się jego istnienie (może być tylko wsferze możliwości); wutworze lirycznym jest zawsze obecny. Wznaczeniu szerszym, głębszym p.l. to skonstruowana wutworze lirycznym osoba wypowiadająca swoje przeżycia, doznania, refleksje ipoglądy, najczęściej wformie monologu lirycznego (np. Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta... F. Karpińskiego, Fortepian Szopena C. Norwida, Tren Fortynbrasa Z. Herberta), scalająca wszystkie treści isposób rozwijania wypowiedzi. P.l. jest kreacją jednorazową, niepowtarzalną, odręb-
ną dla każdego utworu poetyckiego, wswych typowych odmianach ujawnia się jako: a) "ja" liryczne, w1. os. lp., najczęściej wliryce osobistego wyznania: romantycznej, młodopolskiej iwspółczesnej, np. wwierszu C. Norwida Pielgrzym, będącym credo filoz. refleksji, S.Wyspiańskiego "Jakże ja się uspokoję / pełne strachu oczy moje..." jako uogólnienie przeżyć autobiograficznych, Cz. Miłosza Wmojej ojczyźnie, do której nie wrócę jako wyraz nostalgii wygnańca; b) "ty" liryczne, w2. os. lp., najczęściej wliryce inwokacyjnej, np. wwierszach J.Słowackiego Testament mój, A. Mickiewicza Do samotności, E. Brylla Epitafium, K.K. Baczyńskiego Elegia ... ochłopcu polskim, Z. Herberta Do Ryszarda Krynickiego. Czasem zdarza się, że wliryku osobistym przeplatają się formy "ja" i"ty" lirycznego, jak wwierszu Cz. Miłosza Gdzie wschodzi słońce ikędy zapada czy Z. Herberta Raport zoblężonego miasta ("ja" poeta - Kronikarz Miasta i"ty" - Obrońca Miasta); c) "on" liryczne - 3. os. lp. jak wwierszach C.Norwida Był taki: co dziecięciem zjawił się wświecie, M. Białoszewskiego Mironczarnia, W. Szymborskiej Nagrobek; d) "my" liryczne - podmiot zbiorowy, 1. os. lmn., najczęściej wliryce staropolskiej: pośredniej, opisowej, np. wI.Krasickiego "Święta miłości kochanej ojczyzny...", także wpoezji socrealizmu, np. wPoemacie dla dorosłych A.Ważyka, także wpoezji współcz., np. wwierszu E. Brylla Wciąż oIkarach głoszą - choć Dedal doleciał. Różne są więc związki międzyosobowe wkreacji p.l., wutworach dopiero na najwyższym piętrze komunikacji lit. pojawiają się realna osoba autora ijego biografia. P.l. jest wświetle teorii komunikacji jedną zról osobowych, jest to jednak rola najważniejsza, kreacyjna iindywidualna podczas lektury iodbioru jej przez czytelnika, szczególnie ważna wpoezji XX wieku.
- PODMIOT LITERACKI, fikcyjna postać, z której...
- poemat liryczny, dłuższy utwór poetycki...
- monolog liryczny, wypowiedź ukazująca...