artysta słowa, twórca poezji, sztuki poetyckiej; w tradycji hellenistycznej i rzym. typ idealnego p. to poeta doctus (uczony). Antyczna poezja umieszczała go w kategorii "ludzi bogom podobnych", obok herosów, królów, kapłanów i wróżbitów, zwano go "boskim", dlatego że wykraczał poza normy ludzkie, był "ulubieńcem bogów", muz. Już od Homera i Platona ceniono p. jako ideał człowieka, epoka augustowska wykreowała kult p. (poeta divinus, np. Wergiliusza, Horacego, później Goethego). Twórczość poetycką Grecy nazywali zmyśleniem, nie znali bowiem pojęcia wyobraźni twórczej. Platon nazywał p. "ojcami mądrości i przewodnikami". Tradycja antyczna uważała również, że wielki poeta był ponad tym, co śmiertelne, zdarzało się, że porównywano go do stwórcy. Średniowiecze znało pojęcie boskiego szału p., św. Augustyn w Summa theologiae pisał: "poeta posługuje się obrazowym sposobem wyrażania… przedstawiania", Mateusz z Vendôme: "Nie dbam o szkatułki, lecz o sławę, lepiej jest pisać niż gonić za zdobyciem kruchego majątku, urodziłem się na służbę poezji". Abelard pisał do syna: "Umarli żyją w utworach poety". Już bohaterowie Homera wiedzieli, że poezja obdarza nieśmiertelnością tych, których opiewa (Iliada VI, 359). Poezja uwiecznia poetę, który sam sobie buduje nieśmiertelną sławę - to Horacjańska myśl "Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu" (tłum. A. Ważyk, łac. Exegi monumentum aere perennius). Boskie szaleństwo poety potwierdza poezja karolińska (Madoin), Ariosto (XVII w.) posłużył się toposem nieśmiertelności poety w Orlandzie szalonym (XXXV, 22), głęboko przekonany o natchnieniu, o boskim początku poezji i jego twórcy. Ta teoria "szału poetyckiego" żywa była przez całe tysiąclecie, między zdobyciem Rzymu przez Gotów a podbojem Konstantynopola przez Turków, aż do czasów europ. średniowiecza i wł. renesansu, który wykreował artystę słowa, poeta artifex. Europ. Renesans utrzymał poetae doctus, którego twórczość była świadectwem doskonałej znajomości arcydzieł, nauki i innych sztuk pięknych, posługującego się znakomicie klasyczną łaciną i greką (np. J. Kochanowski), wzór dla poetów łacińskich i nurtu klasycznego (XVIII w.), oraz wprowadził poeta laureatus (uwieńczony wieńcem laurowym) jako symbol doskonałości sztuki poetyckiej, obdarowani tym tytułem byli m.in. Horacy, Petrarka, K. Janicki, M.K. Sarbiewski. P. był osobowością wyjątkową także dla romantyków (XIX w.): jeden z wielkich tematów tej lit. to p. kreujący swój świat poetycki, głębiej odczuwający kryzys autorytetów (stąd apoteoza p.), objawiający prawdy intuicyjnie uchwycone, jak w określeniach poetyckich "Artysta stoi na ludzkości jak statua na swoim piedestale" (Novalis, Fragmenty), "Poeci to nieznani prawodawcy ludzkości" (P. Shelley, Obrona poezji). Pol. wersja pojmowania sensu i roli p. także ma bogatą tradycję: M. Mochnacki definiuje koncepcję p. słowami "Rzekłbyś, iż iskra z nieba roznieca w nim taki zapał, że światłość niebieska przenika jego duszę i rozpłomienia jej głębokość" (ze wstępu do Zamku kaniowskiego S. Goszczyńskiego, 1828).
- poeta, m odm. jak ż , książka...
- POETA, SYNONIM: pisarz, literat,...
- niby-poeta, mówić o znajomym niby-poecie,...