krótkie opowiadanie prozą lub wierszem, od 2. poł. XIX w. p. nazywano krótkie utwory narracyjne o charakterze pouczającym, adresowane do młodego czytelnika. W lit. występują różne odmiany tego gatunku, m.in. p. fantastyczna, p. erotyczna, p. moralna i upowszechniona w dobie franc. oświecenia p. filozoficzna, która stała się istotnym narzędziem upowszechniania racjonalistycznego światopoglądu, zawierała krytyczny osąd funkcjonujących zwyczajów i życia publicznego. P.f. nawiązywała do elementów romansu awanturniczego i opowieści egzotycznej operując, podobnie jak one, epizodycznością fabuły komponowanej wokół przewodniego wątku podróży, uproszczoną kreacją bohaterów i niekonsekwencją motywacyjną. Akcja p.f. ma znamiona pretekstu, istotne są treści moralistyczne i komentarze filoz., stąd zdarzenia i postacie traktowane są żartobliwie, często z ironicznym dystansem. Mistrzami tego gatunku byli: Wolter, np. Kandyd, Prostaczek, Mikromegas i D. Diderot, np. Kubuś Fatalista i jego pan.
- POWIASTKA FILOZOFICZNA, utwór z pogranicza prozy...
- FABLIAUX, gatunek lekkiej poezji...
- CAZOTTE Jacques, (1719-92)