protorenesans

okres poprzedzający rozwój renesansu, obejmujący lata 1291- 1400, charakteryzujący się znaczącymi zmianami w kulturze europ. W końcu XIII i przez cały w. XIV nastąpił rozwój uniwersytetów, powstały uczelnie w Rzymie, Padwie, Exeter College w Oksfordzie, uniwersytety w Paryżu, Wiedniu, Krakowie. W sztuce europ. nastąpiły próby zastosowania nowych środków wyrazu, a zmiany w estetyce były przedmiotem debat filoz. W końcu XIII w. nastąpiły m.in. za sprawą Duccia di Buoninsegna i G. Pisana (np. Rzeź niewiniątek), znaczne przemiany w estetyce. Giotto, nie zrywając z przeszłością, żywoty świętych i opowieści bibl., osadził we współczesnej sobie rzeczywistości (np. freski z kaplicy Scrovegnich w Padwie). W XIII w. rywalizowały ze sobą o pierwszeństwo różne ośrodki kulturalne Włoch, przede wszystkim Siena, Florencja i Rzym, walcząc również o prymat artystyczny. W 1. poł. XIV w. analogiczny ferment artystyczny widoczny był w Rimini, Bolonii, Wenecji i Lombardii. Wzory toskańskie i franc. uwidoczniły się przede wszystkim w rzeźbie, w malarstwie. Ważnym ośrodkiem sztuki była również Padwa. W lit. pojawiły się wielkie indywidualności: Compagni (Cronica), A. Dante (Vita Nuova, Boska Komedia), F. Petrarka (Rime), G. Boccaccio (Dekameron), św. Katarzyna z Sieny (Libro della divina dottorina), R. Higden (Polychronicon). Zaliczyć tu należy też pierwsze angielskie tłumaczenie Biblii J. Wycliffe’a; G. Chaucera Opowieści kanterberyjskie, a w Polsce Psałterz floriański.