1) teksty zapisane ręcznie, wodróżnieniu od powielanych mechanicznie; wtakim rozumieniu każdy r. jest dziełem niepowtarzalnym oindywidualnych cechach. Najdawniejsze r. to inskrypcje na kamieniu, na tabliczkach glinianych; chińskie na skorupach żółwia lub ryte wmetalu; egipskie na zwojach papirusowych; 2) wwęższym znaczeniu r. to każdy tekst zapisywany ręcznie na papierze za pomocą np. ołówka, atramentu, tuszu. R. dzielą się na archiwalne ibiblioteczne; 3) r. iluminowane - pergaminowe, papierowe, zdobione iluminacjami, często z inicjałami, przepisywane ręcznie teksty księgi; największe kolekcje znajdują się wbibliotekach państwowych, klasztornych, muzeach. Są dziełami sztuki posiadającymi wielką wartość historyczną, artystyczną, dokumentalną ikulturalną. Najstarsze europ. pochodzą zVIII w., wPolsce zXI w., luksusowe, bogato iluminowane liturgiczne łac., np. Ewangeliarz gnieźnieński, Złoty kodeks pułtuski, Ewangeliarz płocki, Sakramentarz tyniecki iin.
- manuskrypt, (łac. manualis = ręczny)...
- RĘKOPIS, manuskrypt
- osiemnastowieczny, osiemnastowieczny rękopis...