(1768-1854)
powieściopisarka, poetka, pamiętnikarka; córka Izabeli iAdama Kazimierza Czartoryskich wychowana wrodowej rezydencji w Puławach. Pierwszym jej próbom lit. patronowali poeci sentymentalni F. Karpiński i F.D. Kniaźnin. Autorka najwybitniejszej pol. powieści sentymentalnej Malwina, czyli Domyślność serca (1816), zbudowała wniej psychol. portret tytułowej bohaterki, wnarrację wkomponowała realistyczne sceny zżycia Warszawy. Owocem licznych podróży po Europie (1816-18) były diariusze, m.in. Niektóre zdarzenia, myśli iuczucia doznane za granicą, wktórym autorka kontynuowała sternowski typ "podróży" poświęconej nie opisowi faktów czy przygód, lecz uczuć iosobistych sytuacji wojażera. Duży udział W. wżyciu lit. widoczny jest szczególnie na tle jej działalności wsalonie warszawskim (tzw. błękitne soboty) oraz wrezydencji puławskiej, wktórej rozwijała modne wtym czasie gry towarzyskie, szarady oraz konkursy na lit. improwizacje. Warchiwum Czartoryskich przechowały się tomiki poezji składane księżnej wdowód sympatii iszacunku jako ciekawe studium przyjaźni sentymentalnej. Po klęsce powstania listopadowego iśmierci matki (1835) W. wyemigrowała zbratem Adamem Jerzym do Paryża.