substancje zapachowe (najczęściej lotne, także składniki moczu i kału) wydzielane przez zwierzę, oddziaływające na zachowanie innego zwierzęcia tego samego gat.; f. są bodźcami działającymi na chemoreceptory, występują u owadów i ssaków, dzielą się na dwie grupy: f. wyzwalające, wywołujące natychmiastową reakcję innych osobników i f. przygotowujące, powodujące reakcję dopiero po pewnym czasie; do pierwszej grupy zalicza się m.in. f. płciowe, umożliwiające odnalezienie się samicy i samca w okresie rozrodu, wydzielane najczęściej przez samicę (np. samica ćmy pawicy wytwarza f. mogące zwabić samca z odległości ok. 6 km), u niektórych motyli i wojsiłków - przez samca (samce motyli w czasie zalotów wydzielają f. zw. afrodyzjakiem); także f. agregacyjne, łączące wielkie grupy osobników tego samego gat. w okresie rozrodu, i f. rozpraszające, służące zachowaniu optymalnej gęstości populacji i odpowiednich odległości między osobnikami (np. korniki przestają wytwarzać f. agregacyjny i zaczynają wydzielać f. rozpraszający, gdy liczba osobników atakujących dane drzewo przekracza liczbę optymalną); do tej grupy należą też f. alarmujące i obronne oraz f., za pomocą których zwierzęta (najczęściej samce) znaczą swoje terytorium; f. przygotowujące regulują zachowania rozrodcze wielu gat., umożliwiając synchronizację procesu dojrzewania, tak by populacja samic i samców była gotowa do rozrodu w tym samym czasie (np. f. w moczu samca myszy stymuluje przysadkę mózgową samicy do wytwarzania większej ilości hormonu przyspieszającego dojrzewanie).
- feromony, (socjohormony)
- feromony, (gr.)
- FEROMONY PŁCIOWE,