(gr. ásylon– schronienie) – 1. dyplomatyczny: udzielenie schronienia osobom ściganym na terenie misji dyplomatycznej, realizowany dzięki zasadzie eksterytorialności tych przedstawicielstw. W praktyce dotyczy to konsulatów, okrętów, samolotów, baz wojskowych znajdujących się na obcym terytorium, wód terytorialnych innego państwa. W przeciwieństwie do a. politycznego, a.d. nie jest powszechnie akceptowany, narusza bowiem terytorialne zwierzchnictwo państwa i jest sprzeczny z uznanymi funkcjami misji dyplomatycznej. Na największą skalę stosują go kraje latynoamerykańskie, które zawarły wiele konwencji regulujących jego prawne zasady. Według nich może być stosowany tylko krótkoterminowo, w nagłych wypadkach, wobec osób ściganych z powodów politycznych, na terenie państwa, które uznaje a.d. Państwo musi też być poinformowane o udzieleniu a.d., ma prawo żądać natychmiastowego wydalenia azylanta, ma też obowiązek dostarczyć mu list żelazny gwarantujący swobodę wyjazdu. Konwencja wiedeńska z 1961 i konwencja ONZ z 1973 jedynie potwierdziły (pierwsza pośrednio, druga bezpośrednio) prawo udzielania a.d. przez państwa, które mają zawarte tego typu umowy. Mimo że nie jest to prawo akceptowane w Europie, a.d. był niekiedy udzielany przez ambasady w państwach socjalistycznych; 2. polityczny – schronienie na terytorium państwa udzielane osobom prześladowanym we własnym kraju ze względu na działalność polityczną. W starożytności i średniowieczu udzielany w miejscach kultu religijnego. Po raz pierwszy prawo a. zostało zapisane z końcem XVIII w. w dokumentach rewolucyjnej Francji – deklaracji Zgromadzenia Narodowego (1791) i konstytucji jakobińskiej (1793). W XIX w. potwierdzały go konstytucje innych państw europejskich; do tej pory nie wypracowano normy prawa międzynarodowego regulującego jednolicie a. Istnieją tylko deklaracje ONZ w tej sprawie. Deklaracja praw człowieka (1948) popiera a. z zastrzeżeniem, że nie powinien on przysługiwać osobom, które popełniły czyn sprzeczny z celami i zasadami ONZ. Deklaracja o azylu terytorialnym (1967) pozostawia decyzję jego udzielania poszczególnym państwom. A. nie przysługuje przestępcom pospolitym, dezerterom z sił zbrojnych, zbrodniarzom. Od lat 80. prawo a. zaczęło stanowić społeczny i ekonomiczny problem ze względu na rosnącą falę uchodźców oraz imigrantów pozornie politycznych, w rzeczywistości kierujących się motywacją gospodarczą. Większość zamożnych państw zaostrzyła w latach 90. przepisy prawa azylowego, skracając procedurę weryfikacyjną i wprowadzając prawo odsyłania osób ubiegających się o a. , które przybyły z tzw. bezpiecznych państw trzecich – prawo readmisji.
azyl
Słownik Unii Europejskiej