– część południowo-wschodniej Europy obejmująca kraje Półwyspu Bałkańskiego, obecnie: Albania, Grecja, Bułgaria, Rumunia, europejska część Turcji, Jugosławia, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Macedonia. Region napięć politycznych, konfliktów etnicznych i religijnych. Pozostawał pod tureckim panowaniem prawie pięćset lat; w XIX w. stał się terenem rywalizacji rosyjsko-austriackiej. Antyturecka Liga Bałkańska, utworzona w 1912, doprowadziła do krótkotrwałych wojen bałkańskich (1912–13) między Czarnogórą, Serbią, Grecją, Rumunią, Bułgarią i Turcją. Sukcesy Serbii, konflikt z Austro-Węgrami wrogimi ideom panslawizmu, przyczyniły się do wybuchu I wojny światowej. Po jej zakończeniu powstało zjednoczone królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, późniejsza Jugosławia. Po II wojnie światowej Albania, Jugosławia, Rumunia, Bułgaria weszły w skład bloku komunistycznego. Mapa polityczna B. uległa zasadniczym zmianom w 1991 w wyniku rozpadu Jugosławii na kilka niezależnych republik. Zmiany terytorialne splotły się z walką o władzę, społeczno-gospodarczymi i politycznymi problemami, religijnymi i etnicznymi konfliktami, w czego efekcie B. ponownie stały się miejscem krwawych walk, masowego łamania praw człowieka i ludobójstwa. Najtragiczniejszy przebieg miała wojna jugosłowiańska – konflikt między Serbią i Chorwacją oraz Bośnią w 1998, a w 1999, dotyczący mniejszości albańskiej, konflikt w Kosowie. Problemy mniejszości narodowych dzielą też Turcję i Bułgarię, Grecję i Macedonię, Turcję i Grecję. Organizacje międzynarodowe, państwa Unii Europejskiej, USA, Rosja podejmowały wysiłki na rzecz stabilizacji B., jednak przy różnicach interesów narodowych, skali tamtejszych problemów i niedostatecznej efektywności systemu bezpieczeństwa w Europie jest to proces długotrwały. Nadzieje wiążą się jednak z demokratyzacją byłej Jugosławii po odejściu Slobodana Miloszevicia i oddaniu go pod osąd Trybunału w Hadze w 2001, pokojowym przekształceniu tego państwa w luźną konfederację Serbii i Czarnogóry od 2003 oraz zbliżającym się członkostwie pierwszego państwa z tego regionu Słowenii w UE. Chorwacja jako drugi kraj złożyła w połowie lutego 2003 wniosek o członkostwo w UE. Zob. też Pakt Stabilizacji w Europie Południowo-Wschodniej.
Bałkany
Słownik Unii Europejskiej