– utworzony na podstawie decyzji Rady Unii Europejskiej z 22 stycznia 2001, zastąpił Komitet Polityczny. Po wejściu w życie traktatu z Nicei uzyskał podstawę traktatową w postaci zmienionego art. 25 Traktatu o Unii Europejskiej. Decyzja polityczna o powołaniu do życia nowych struktur drugiego filaru Unii Europejskiej zapadła na posiedzeniu Rady Europejskiej w Helsinkach (10–11 grudnia 1999). W okresie przejściowym, do czasu ustanowienia stałego Komitetu, działał od 1 marca 2000 Tymczasowy Komitet ds. Politycznych i Bezpieczeństwa, na podstawie decyzji Rady Unii Europejskiej z 14 lutego z 2000. Składa się z dyrektorów politycznych ministerstw spraw zagranicznych poszczególnych państw członkowskich. Zajmuje się wszystkimi aspektami Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, łącznie ze Wspólną Europejską Polityką Bezpieczeństwa i Obrony, odgrywając centralną rolę przy ustalaniu sposobu reagowania Unii Europejskiej na kryzys i implementowaniu podjętych decyzji. Do jego podstawowych zadań należy: śledzenie sytuacji międzynarodowej w dziedzinach objętych Wspólną Polityką Zagraniczną i Bezpieczeństwa; przyczynianie się do formułowania polityk przez opinie kierowane do Rady Unii Europejskiej, na jej żądanie lub z własnej inicjatywy; nadzorowanie realizacji uzgodnionych zadań politycznych. Wszystkie te zadania wykonuje bez naruszania kompetencji Prezydencji i Komisji Europejskiej. Sprawuje także – pod nadzorem Rady Unii Europejskiej – kontrolę polityczną i kierownictwo strategiczne operacji zarządzania kryzysami. Rada Unii Europejskiej, w celu przeprowadzenia i na czas trwania operacji służącej opanowaniu kryzysu, może go upoważnić do podjęcia odpowiednich decyzji dotyczących kontroli politycznej i strategicznego kierowania operacją. Do szczegółowych zadań Komitetu należy: badanie projektów konkluzji Rady Unii Europejskiej (Rady ds. Ogólnych) odnośnie do spraw mieszczących się w zakresie jego kompetencji; formułowanie wytycznych dla innych komitetów odnośnie do spraw z dziedziny Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa; służenie pomocą wysokiemu przedstawicielowi Unii Europejskiej ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa; formułowanie wytycznych dla Komitetu Wojskowego oraz przyjmowanie stanowisk i zaleceń Komitetu Wojskowego; przyjmowanie informacji, zaleceń i stanowisk Komitetu ds. Niemilitarnych Aspektów Zwalczania Kryzysów oraz formułowanie dla tego ostatniego wytycznych w związku ze sprawami z dziedziny Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa; koordynowanie prowadzonych przez różne grupy robocze prac dotyczących Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, jak też udzielanie tym grupom wytycznych i badanie ich raportów; prowadzenie dialogu politycznego; działanie w roli uprzywilejowanego partnera dialogu prowadzonego w sprawach Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony z piętnastoma państwami członkowskimi Unii Europejskiej, sześcioma europejskimi państwami członkowskimi NATO nienależącymi do UE (Czechami, Islandią, Norwegią, Polską, Turcją i Węgrami) oraz z NATO. W ramach rozwijania zdolności militarnych Unii Europejskiej może opierać się na stanowisku Komitetu Wojskowego, któremu pomocy udziela Sztab Wojskowy. W razie kryzysu jest tym gremium Rady Unii, które zajmuje się sytuacjami kryzysowymi i bada wszystkie możliwości zareagowania przez UE z zachowaniem jednolitych ram instytucjonalnych oraz odpowiednich procedur decyzyjnych i implementacyjnych poszczególnych filarów. Jedynie Rada UE i Komisja Europejska mogą jednak podejmować wiążące prawnie decyzje. W razie kryzysu działania Komitetu ds. Politycznych i Bezpieczeństwa oraz Komitetu Stałych Przedstawicieli mają być ściśle koordynowane, w szczególności przez udział – w razie potrzeby – przewodniczącego Komitetu ds. Politycznych i Bezpieczeństwa w posiedzeniach Komitetu Stałych Przedstawicieli oraz przez referentów ds. stosunków zewnętrznych, odpowiedzialnych za skuteczne i stałe koordynowanie działań podejmowanych w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa i działań podejmowanych w ramach pozostałych filarów Unii Europejskiej. W celu przygotowania akcji UE w razie kryzysu Komitet ds. Politycznych i Bezpieczeństwa jest zobowiązany przedstawić Radzie założenia polityczne oraz spójny katalog opcji dotyczących wniesienia wkładu w załagodzenie kryzysu. Może w szczególności zalecić Radzie przyjęcie wspólnego stanowiska. Komitet monitoruje implementację podjętych decyzji i ocenia ich skutki. Komisja Europejska informuje go o działaniach, które podjęła lub zamierza podjąć. Państwa członkowskie informują go o działaniach, które podjęły lub zamierzają podjąć na poziomie narodowym. Pełni ważną funkcję w zakresie konsultacji z NATO i z zainteresowanymi państwami trzecimi. Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa nadaje na podstawie prac Komitetu kierunek pracom centrum sytuacyjnego. To ostatnie wspiera Komitet i dostarcza mu informacji. Zob. też Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony.
- Komitet ds. Niemilitarnych Aspektów Zwalczania Kryzysów, – powstał na podstawie...
- Komitet Polityczny, – instytucja drugiego...
- Instytut Unii Europejskiej ds. Studiów nad Bezpieczeństwem, – powstał na podstawie...