ZEGAR

przyrząd do mierzenia i wskazywania czasu; działanie z. wyznaczane jest najczęściej przez procesy cykliczne (obrót Ziemi dookoła Słońca, dookoła własnej osi, ruch drgający itp.); zjawiska nieokresowe (np. przepływ cieczy w zbiorniku, przesypywanie piasku) są wykorzystywane w niektórych czasomierzach dawnych typów (klepsydry); podstawową częścią z. jest oscylator (ruchome wahadło - dokładność do 0,1 s na dobę, drgający balans - dokładność do 1 s na dobę, kryształ kwarcu - dokładność do 0,0001 s na dobę, atom - dokładność do 1 s na tysiąc lat) i w zależności od jego rodzaju dzieli się z. na mechaniczne (wahadłowe i z balansem), kwarcowe i atomowe; źródłem napędu może być opadający ciężarek, napięta sprężyna, bateria elektr.; w z. atomowych wykorzystuje się emisję lub absorpcję przez atomy bądź cząsteczki promieniowania elektromagnetycznego o określonej długości fali; z. atomowe stosowane są jako najdokładniejsze wzorce czasu i częstotliwości - na atomowym z. cezowym (atomy izotopu cezu 133) oparto skalę czasu atomowego i definicję sekundy; do najstarszych należą używane w starożytności z. słoneczne (gnomony) oraz piaskowe i wodne klepsydry; pierwszy z. mechaniczny pojawił się w VIII w. (w Chinach), w Europie pierwszy z. zbudował późniejszy papież Sylwester II (ok. r. 1000); z. wahadłowy jest znany od 1657 (skonstruowany przez holenderskiego fizyka i astronoma Ch. Huygensa), pierwszy z. kwarcowy wynalazł 1929 Anglik W.A. Marrison, z. atomowy zbudowano 20 lat później w USA; pod względem zastosowań dzieli się z. na wielkie (wieżowe, uliczne), domowe (ścienne, stołowe), noszone (kieszonkowe, naręczne, broszkowe), pojazdowe (samochodowe, lotnicze), nawigacyjne (chronometry okrętowe), specjalne (sterujące urządzeniami wg programu); do najw. producentów z. należą koncerny szwajc., jap. i franc., m.in. Citizen, Seiko, Patek Philippe, Blancpain, Breuget, Rolex, Mozer, Gabeau, Tissot; ceny pojedynczych egzemplarzy sięgają 400 tys. dol.

• zegar, (cloc k)
• zegar, przyrząd do pomiaru...
• ZEGAR, łac. Horologium