Pochodzenia greckiego, oznacza: należący do boga Dionizosa. Imię to występuje również w spolszczonej wersji Dionizy. W Polsce znane od XII wieku, a w formie Dziwisz poświadczone w latach 1390–1416. ZDROBNIENIA: Dionek, Dionizio. INNE FORMY: Dionizy, Denis, Dziwisz. OBCE FORMY: Dennis, Denis (ogólnie przyj. forma), Denys, Denis (ang., fr.), Dionys, Dionysius, Denis (niem.), Dionýz, Diviš (czes.), Dionisij, Dionis, Dionizije, Denis (połud.-słow), Nisu, Nisius (fiń.), Dionizas, Dionyzas (litew.), Dnes, Gyenes (węg.). Forma żeńska: Dioniza, Dionizja.
NAZWISKA:
Den, Denasiewicz, Dencewicz, Denczycz, Denek, Denes, Denesewicz, Denesiewicz, Deniew, Deniewicz, Denikiewicz, Denis, Denisewicz, Denisiewicz, Deniskiewicz, Deniskowicz, Denisowicz, Denisiewicz, Deniszewicz, Deniszkiewicz, Deniusewicz, Denkowicz, Deńkiewicz, Deński, Daniszkowicz, Demis, Demisiewicz, Denus, Denys, Denysewicz, Denisowski, Deniszowski, Denysz, Denyszyn, Deonizy, Dienis, Dienisiewicz, Diniskiewicz, Dioniziak, Donisiewicz, Dionisjew, Doniszewski, Donizalski, Donizy, Donysiewicz, Dynakowski, Dynalewicz, Dynasiewicz, Dynasiński, Dynaszewski, Dynek, Dynel, Dynelski, Dynewski, Dyniewicz, Dynisiewicz, Dyniszkiewicz, Dyniszkowicz, Dyniszowicz, Dyniżyńdski, Dynkiewicz, Dynkowski, Dynoch, Dynowicz, Dyńkiewicz, Dyńkowski, Dyński, Dynysiewicz, Dynysowski, Dyonizy, Dzienisiewicz, Dzienisowicz, Dziniuszkiewicz.
PATRON:
Dionizy Areopagita, wg Dziejów Apostolskich czł. ateńskiego areopagu nawrócony przez św. Pawła z Tarsu, wg późniejszej tradycji pierwszy biskup Aten. Jego imieniem posłużył się anonimowy autor wpływowych dzieł teol. z przeł. V i VI w. n.e.Św. Dionizy, biskup Koryntu (II w.). Był czołowym przedstawicielem Kościoła greckiego swoich czasów. (Wspomnienie 8 kwietnia).Św. Dionizy Aleksandryjski, zw. Wielkim. Działał w Aleksandrii, od 232 jako kierownik szkoły katechetycznej, od ok. 247 jako biskup. Podczas prześladowań chrześcijan zesłany do Kefro, potem do Mareotis. Przeciwstawiał się epikurejskiemu materializmowi i chiliazmowi; zajmował się kwestiami prakt. życia chrześcijan (długość postu, przyjmowanie nawróconych heretyków i apostatów, pokuta). (Wspomnienie 17 listopada).Święty Dionizy, biskup Galii, męczennik, patron Francji (III w.). Poniósł śmierć za cesarza Waleriana. Ścięty na Wzgórzu Męczenników (Mons Martyrum, dziś Montmartre). Ku jego czci założono opactwo St. Denis, na północ od Paryża. (Wspomnienie 9 października).
ZNANE POSTACIE:
Dionizjusz z Halikarnasu. historyk, twórca krytyki lit. (ok. 60 p.n.e.–7 p.n.e.). Dionizjusz Starszy, tyran Syrakuz (ok. 430 p.n.e.–367 p.n.e.). Dionizy I, port. król (9 X 1261–7 I 1325). Dionizy, malarz ros. (ok. 1440–po 1503) Denis Papin, fr. fizyk i technik (22 IV 1647–1712). Denis Diderot, pisarz fr., encyklopedysta (5 X 1713–31 VII 1784). Franciszek Dionizy Kniaźnin, pol. poeta (XI 1749 lub 1750–25 VIII 1807). Dionizy Czachowski, jeden z dowód. powst. styczniowego (6 IV 1810–6 XI 1863). Dionizy Apolinary Henkiel, pol. publicysta, uczestn. powstania styczniowego (1842–23 V 1920). Hugo Dyonizy Steinhaus, pol. matematyk (1887–1972). Dionizy Smoleński, pol. naukowiec (6 X 1902–1984). Dion, amer. muzyk rockowy. Denis Joseph Enright, poeta ang. (11 III 1920–31 XII 2002). Dionizy Tanalski, filozof pol. (ur. 1928). Dennis Hopper, amer. aktor i reżyser filmowy (ur. 1936). Jacek Dionizy Kasprzycki. pol. reżyser filmowy, plastyk (ur. 1950).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Dionizos, w mit. gr. bóg ekstazy i wina, syn Zeusa i Semele. Św. Dionizy, biskup Galii (III w.), pokazywany na obrazach jako męczennik, trzymający w rękach swą ściętą głowę (tzw. motyw cefaloforii).
W POEZJI:
Położył się Dyzio na łącę,Przygląda się niebu błękitnemuI marzy:„Jaka szkoda, że te obłoczki płynąceNie są z waniliowego kremu...”Julian Tuwim, „Dyzio Marzyciel”
PRZYSLOWIA:
Dziś świętego Dionizego, uciekajcie myszy, szczury z domu tego.(związane ze świętem 8 kwietnia)
- DIONIZJUSZ I, zw. Starszym (ok. 430-367...
- DIONIZJUSZ z HALIKARNASU, (ok. 60-ok. 5 p.n.e.)...
- PLATON, (427-347 p.n.e.)