Pochodzenia łacińskiego, od słowa Lucanus (pochodzący z Lukanii, krainy południowej Italii) lub od imienia Lucjusz. Według innej wersji może wywodzić się ze słowa lux (światło), oznaczałoby wówczas: urodzony o świcie. W Polsce imię nadawane od XIV wieku. ZDROBNIENIA: Łuka, Łukaś, Łukaszek. OBCE FORMY: Lucas (łac.), Luke (ang.), Lukas, Lucas (niem.), Lucas, Luc (fr.), Lucas (hiszp.), Luca (wł.), Luka (ros.), Lukáš (czes., słowac.), Luka (połud.-słow.).
NAZWISKA:
Łuczak, Łuczkiewicz, Łuczkowski, Łuczko, Łukasiek, Łukasiewicz, Łukasik, Łukasiński, Łukasiuk, Łukasz, Łukaszczuk, Łukaszczyk, Łukaszek, Łukasiewicz, Łukaszewski, Łukasiński, Łukaszkiewicz, Łukaszuk, Łukawiecki, Łukiewicz, Łuczkiewicz, Łuczkowski, Łukaś, Łukawski.
PATRON:
Święty Łukasz Ewangelista, autor trzeciej Ewangelii o Dziejach Apostolskich. Z zawodu był lekarzem. Około roku 50 poznał św. Pawła Apostoła i przyjął chrześcijaństwo. Legendy podają, że był także malarzem i namalował obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Patron lekarzy i malarzy. (Wspomnienie 18 października).
ZNANE POSTACIE:
Łukasz Watzenrode, ksiądz, wuj i protektor M. Kopernika (1447–28 III 1512). Luca Signorelli, malarz wł. (ok. 1450–1523). Lucas Cranach starszy, malarz niem. (X 1472–16 X 1553). Łukasz Górnicki, pisarz pol. (1527–22 VII 1603). Łukasz Opaliński, pisarz pol. (1612–15 VI 1662). Johann Lucas Hildebrandt, austr. architekt (14 XI 1668–16 XI 1745). Erazm Łukasz Kasprowicz, księgarz i wydawca w Lipsku (31 V 1835–22 XI 1922). Ion Luca Caragiale, rum. pisarz (30 I 1852–9 VI 1912). Luchino Visconti, właśc. Luchino Visconti di Modrone, wł. reżyser filmowy (2 XI 1906–17 III 1976).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Lukasz z powieści Przygody dobrego wojaka Szwejka J. Haška (1921-23). Łuka z dramatu M. Gorkiego Na dnie (1902). Łukasz Niepołomski z powieści S. Żeromskiego Dzieje grzechu (1908).
NA EKRANIE:
Ekranizacje pow. Dzieje grzechu S. Żeromskiego: rolę Łukasza w reż. H. Szaro (1933) odtwarzał Dobiesław Damięcki, a w reż. W. Borowczyka (1975) — Jerzy Zelnik.
W POEZJI:
Powszechne zatem nastało milczenie.Przerwał je ojciec Łukasz od Trzech Krolów,A nie rozwodząc się z słowy uczenieAni cytując Szkotów i Bartolów,Zaraz od rzeczy zaczął swe mówienie (...)Ignacy Krasicki, „Monachomachia”
PRZYSLOWIA:
Święty Łukasz angelistaodmalował ołtarz z czysta.(święty jest patronem malarzy)Święty Łuka chleba i mąki szuka.(związane ze świętem 22 maja)Nie każdy Łukasz łysy, są i z czupryną.Każdy Łuka swego szuka.Na Święty Łukasz próżno grzybów szukasz;lecz rydz jeszcze się zawadzi,jeżeli mróz go nie zdradzi.(związane z świętem 18 października)
AFORYZM:
Smutna prawda jest na świecie – z Łukaszem wyjdzie brzydkie dziecię.
- Łukasz, tego Łukasza; ci Łukaszowie,...
- ŁUKASZ, święty (I w. n.e.)
- Górnicki Łukasz, (1527-1603)