Pochodzenia greckiego, od słów nike (zwycięstwo) i laos (lud). Oznacza: bohater, który odniósł zwycięstwo dla swojego ludu. W Polsce nadawane już od okresu średniowiecza jako: Klos, Klosek, Koła, Kołaczek, Miklasz, Miklaszek, Miklosz, Miklusz, Mikoł, Mikoła, Mikosz, Miks, Mikuł, Mikuła, Mikułaj, Mikuło, Mikusz, Misza, Nicz, Niczek, Nikoł, Nikołaj, Nikuł. ZDROBNIENIA: Mika, Miklos, Mikuła, Mikołajek, Mikosz, Misza, Miś, Nicz, Niklos. INNE FORMY: Nikola, Nikodem. OBCE FORMY: Nicolaus (łac.), Nicholas (ang.), Nikolaus, Nickel, Claus, Klaus (niem.), Nicolas (fr.), Nicolas (hiszp.), Nicolo, Nicola, Cola (wł.), Nikolaj (ros.), Mikoláš, Mikuláš, Nikola, Nikolas (czes.), Mikuláš, Mikloš, Nikola (słowac.), Nikola, Niko (połud.-słow.), Nikola, Kole (mac.), Niklavž (słoweń.).
NAZWISKA:
Micewski, Miciąg, Micieński, Micuła, Micz, Miczaj, Miczak, Miczałek, Miczan, Miczanowicz, Miczek, Miczeński, Miczka, Miczoł, Miczoń, Miczuda, Miczula, Miczurski, Miczyński, Mika, Mikiel, Mikielewski, Mikiewicz, Mikisz, Miklas, Miklasik, Miklasiński, Miklasz, Miklaszek, Miklaszewicz, Miklaszewski, Miklaszowicz, Miklaszowski, Miklec, Mikleś, Miklewski, Miklik, Mikloch, Miklos, Miklosik, Miklosz, Mikloszek, Miklowicz, Miklusz, Mikła, Mikłaszewski, Mikłosz, Mikłoszewicz, Mikno, Miknow, Mikocewicz, Mikol, Mikolasz, Mikolicz, Mikolski, Mikoł, Mikołacz, Mikołajak, Mikołajczak, Mikołajczyk, Mikołajec, Mikołajek, Mikołajewicz, Mikołajewski, Mikołajko, Mikołajski, Mikołak, Mikołasz, Mikołaszek, Mikołaszewicz, Mikołek, Mikołów, Mukołyn, Mikoniec, Mikonowicz, Mikorda, Mikos, Mikosiak, Mikosik, Mikosiński, Mikost, Mikosz, Mikoszewski, Mikoś, Mikowicz, Miksza, Mikszyk, Mikuda, Mikudziak, Mikulak, Mikulec, Mikulicz, Mikulski, Mikulowski, Mikuł, Mikułajek, Mikułasz, Mikułka, Mikułowicz, Mikułycz, Mikusiewicz, Mikusiński, Mikusz, Mikuszewicz, Mikuszowicz, Mikuśkiewicz, Mikutka, Nicolas, Nicz, Niczak, Niczejewski, Niczkiewicz, Niczkowski, Niczowicz, Nik, Nikanowicz, Nikel, Nikelowski, Nikiel, Nikil, Niklas, Niklasz, Niklaszewicz, Niklik, Nikliński, Niklisz, Niklos, Niklosz, Niklewicz, Niklewski, Niklowicz, Niklowski, Niklusz, Niko, Nikolaszko, Nikolewicz, Nikoliński, Nikolowski, Nikolski, Nikoł, Nikołasz, Nikołowski, Nykołysz, Nikołyszyn, Nikon, Nikosz, Nikoszewicz, Nikoś, Nikowicz, Nikowski, Nikuł, Nikus, Nikusz, Nikuś, Nycz, Nyczaj, Nykułaszek, Kołak, Kołakowski, Kułakowski.
PATRON:
Św. Mikołaj, biskup Miry (obecnie Demre). Urodzony prawdopodobnie w Patary (dziś Turcja) około 270 roku. Cuda, które czynił, przysparzały mu wielką chwałę. Na Zachodzie kult świętego Mikołaja nasilił się od przeniesienia jego relikwii do Bari w pd. Włoszech (1087). Do dziś w dniu jego święta ludzie obdarowują się upominkami, wspominając dobroć biskupa. W Kościele prawosławnym kult św. Mikołaja ma szczególne miejsce, tuż po Chrystusie i Marii. Jest patronem Grecji, Rosji, wielu miast, marynarzy, żeglarzy, rybaków, gospodarzy, studentów, młodych panien, więźniów, bednarzy, pasterzy i innych zawodów. (Wspomnienie 6 grudnia).Św. Mikołaj I Wielki, papież. Rządził w latach 858–867. Był szczególnie wrażliwy na biedę, chorobę, cierpienie. Głosił boski charakter władzy papieskiej, jej nadrzędny charakter w stosunku do całego Kościoła i władzy świeckiej. Wysłaniem misji Formozusa do Bułgarii wywołał konflikt z patriarchą konstantynopolitańskim Focjuszem. (Wspomnienie 13 listopada).Św. Mikołaj z Tolentino, kaznodzieja (1245–1305). Uprawiał niezwykle surowe praktyki ascetyczne. Uważano go za cudotwórcę. (Wspomnienie 10 września).Św. Mikołaj z Flúe, żył w latach 1417–87. Był szanowanym obywatelem, ojcem licznej rodziny. Niespodziewanie postanowił zostać pustelnikiem. Od roku 1367 do śmierci żywił się tylko komunikantami. Potrafił łagodzić spory między kantonami. Jest patronem Szwajcarii. (Wspomnienie 21 marca).Św. Mikołaj Pieck, franciszkanin niemiecki (ok.1520). Wraz z innymi braćmi padł ofiarą napaści gezów, protestantów niderlandzkich. (Wspomnienie 9 lipca).Św. Mikołaj Owen, jeden z męczenników angielskich z XVII wieku. (Wspomnienie 4 maja).
ZNANE POSTACIE:
Niklot, książę obodrzycki (? –1160). Mikołaj Trąba, pierwszy prymas pol. (ok. 1358–4 XII 1422). Mikołaj z Radomia, kompozytor pol. (ur. XV w.). Mikołaj Kopernik, pol. astronom (19 II 1473–24 V 1543). Mikołaj Rej, ojciec polskiej literatury (4 II 1505–9 lub 10 1569). Mikołaj Gomółka, kompozytor pol. (ok. 1535–5 III 1609). Mikołaj Dzierzgowski, prymas pol. 1546–59 r. (ok. 1490–18 I 1559). Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, książę, marszałek wielki litew. (2 VIII 1549–28 II 1616). Mikołaj Sęp Szarzyński, poeta pol. (ok. 1550–1581). Nicolas de Malebranche, fr. filozof (5 VIII 1638–13 X 1715). Nicolaus Steno, duń. lekarz i przyrodnik (10 I 1638–26 XI 1686). Mikołaj Jan Prażmowski, prymas pol., 1666–73 (1617–15 IV 1673). Nicolas Lancret, malarz fr. (22 I 1690–14 IX 1743). Nicolas Antoine Boulanger, filozof fr. (1722–1759). Nicolas Joseph Cugnot, inżynier fr. (25 II 1725–2 X 1804). Niccolo Paganini, wł. skrzypek, kompozytor (27 X 1782–27 V 1840). Nicolai Frederik Severin Grundtvig, duń. poeta i teolog (8 IX 1783–2 IX 1872). Nikołaj Gogol, pisarz ros. (1 IV 1809–4 III 1852). Nikołaj Niekrasow, ros. poeta i rewolucjonista (10 XII 1821–8 I 1878). Mikołaj Biernacki (Rodoć), poeta pol. (6 VI 1836–31 VIII 1901). Nicolae Ion Grigorescu, rum. malarz (15 V 1838–21 VII 1907). Nikolaos Gyzis, gr. malarz (ur. 1842). Nikołaj Rimski-Korsakow, ros. kompozytor (18 III 1844–21 VI 1908). Mikołaj Mikłucho-Makłaj, ros. podróżnik (17 VII 1846–14 IV 1888). Nikola Tesla, amer. naukowiec pochodzenia chorw. (1856–1943). Mikołaj II, ostat. car Rosji (18 V 1868–17 VII 1918). Nicolai Hartmann, filozof niem. (20 II 1882–9 X 1950). Nikolaj Liliew, bułg. poeta (ur. 1883). Nikołaj Bucharin, ros. przywódca bolsz. (9 X 1888–15 III 1938). Nikołaj N. Siemionow, ros. fizykochemik, laureat Nagrody Nobla (15 IV 1896–25 IX 1986). Nikołaj Czerkasow, ros. aktor (27 VII 1903–14 IX 1966). Nikołaj Ostrowski, ros. dramaturg (29 IX 1904–22 XII 1936). Claus Schenk Graf von Stauffenberg, niem. pułkownik, dokonał próby zamachu na A. Hitlera (15 XI 1907–20 VII 1944). Nicholas Ray, właśc. Raymond Nicholas Kienzle, amer. reżyser filmowy (7 VIII 1911–16 VI 1979). Klaus Barbie, narod. socjalista niem. (25 X 1913–25 IX 1991). Nicolae Ceausescu, rum. polityk (26 I 1918–25 XII 1989). Henryk Mikołaj Górecki, kompozytor pol. (ur. 6 XII 1933). Nick Nolte, amer. aktor filmowy. Klaus Kinsky, właśc. Mikołaj Makszyński, aktor niem. (18 X 1926–23 XI 1991). Mikołaj Grabowski, pol. reżyser teatralny (ur. 5 XII 1946). Niki Lauda, właśc. Andreas Nikolaus Lauda, austr. kierowca rajdowy (ur. 22 II 1949).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, powieść I. Krasickiego. Nick Adams, bohater opowiadań E. Hemingwaya ze zbioru In Our Times. Mikołaj Spodek z komedii W. Shakespeare’a Sen nocy letniej (1596). Życie i przygody Nicholasa Nickelby, powieść Ch. Dickensa. Mikołaj Kirsanow z powieści I. Turgieniewa Ojcowie i dzieci (1862). Mikołaj Rostow z powieści Wojna i pokój L. Tołstoja (1868/69). Mikołaj z powieści Anna Karenina L. Tołstoja. Mikołaj Stawrogin z powieści Biesy F. Dostojewskiego (1873). Mikołaj Suchowolski z noweli H. Sienkiewicza Stary sługa (1875). Mikołaj Tuzenbach z dramatu A. Czechowa Trzy siostry (1901). Mikołaj Pocięglewicz z powieści Pan burmistrz z Pipidówki. Powieść z życia autonomicznego Galicji M. Bałuckiego. Colas Breugnon, powieść R. Rolanda. Mikołaj Salomonowicz Rabaszow z powieści Ciemność w południe A. Koestlera (1940). Nick Caraway z powieści Wielki Gatsby S. Fitzgeralda (1925). Klaus Patera z powieści A. Kubina Po tamtej stronie (1909). Kariera Nikodema Dyzmy, powieść T. Dołęgi-Mostowicza. Niki Jumpei, bohater pow. Kobieta z wydm Kobo Abe (1962). Nick Carter, bohater amer. powieści detektywistycznych, wydawanych w zeszytach i tworzonych przez różnych autorów. Mikołaj ze Zmór E. Zegadłowicza. Mikołaj z cyklu powieści J. Galsworthy’ego Saga rodu Forsytów (1906-21).
NA EKRANIE:
Ekranizacje pow. Wojna i pokój L. Tołstoja: rolę Mikołaja Rostowa w reż. K. Vidora (1956) grał Wilfrid Lawson, a w reż. S. Bondarczuka (1965–67) — Anatol Ktorow. Ekranizacje pow. T. Dołęgi-Mostowicza Kariera Nikodema Dyzmy, w filmie reż. J. Rybkowskiego (1956) rolę Nikodema grał Adolf Dymsza, a w serialu TV w reż. J. Rybkowskiego i M. Nowickiego (1979) — Roman Wilhelmi. Film Kobieta z wydm w reż. H. Teshigahary (1963), postać Niki Jumpei zagrał Eiiji Okada.
PRZYSLOWIA:
Święty Mikołaj wilkom pyski na kłódki zamyka.Święty Mikołaj rządzi wilkami.Na Mikołaja porzuć wóz i zaprzęż sanie.Bieda w kraju, Mikołaju.Gdy śnieg pada mówią, że święty Mikołaj brodą trzęsie.Na świętego Mikołaja ciekawość się podwaja:Panny patrzą pod poduszke,czy tam nie ma jakiej duszki, a chłopczyki wprzód macają,jaki towar dla się mają.(związane ze świętem 6 grudnia)
AFORYZM:
Nie jestem pewny,Ale tak mi się zdaje,Że bardzo przyjemnie jest być Mikołajem.W dzieciach to imię budziSpecjalne sentymenty,Z Mikołajem bowiemKojarzą się prezenty. (...)Ludwik Jerzy Kern
- MIKOŁAJ, święty (?-ok. 342)
- Doświadczyński Mikołaj, narrator i tytułowy...
- Kozakiewicz Mikołaj, (1923-98)