POLSKA. WARUNKI NATURALNE. STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

P. należy do krajów europejskich o stosunkowo wysokim poziomie zanieczyszczenia atmosfery, wód, gleb, lasów, niewłaściwej gospodarce odpadami itp., mimo sięgających średniowiecza tradycji ochrony niektórych gat. zwierząt i drzew; gł. przyczyną tego stanu była polityka industrialna po 1945 preferująca rozwój przemysłu i urbanizację kraju, możliwie najniższym kosztem, z pominięciem w rachunku ekonomicznym strat wynikających z zanieczyszczenia środowiska; rozbudowa przemysłu dokonywała się z reguły z pominięciem instalacji urządzeń odpylających, z zaniechaniem budowy oczyszczalni ścieków i lekceważeniem problemu utylizacji odpadów; podobnie przy rozbudowie miast bagatelizowano problem odpadów komunalnych oraz ochrony wartościowych gleb i gruntów rolniczych; na niekorzystny stan powietrza atmosferycznego złożyły się dodatkowo warunki klimatyczne - przewaga wiatrów zach. przenoszących nad P. zanieczyszczenia znad uprzemysłowionej Europy Środk. (z kolei część zanieczyszczeń polskich jest "eksportowana" do płn. i wsch. sąsiadów). Zagrożenie ekologiczne występuje na ok. 20% pow. kraju (27 obszarów), zamieszkałych przez 35% ludności. Nastąpiła znaczna poprawa stanu czystości powietrza, choć w wielu regionach kraju normy skażeń są nadal przekraczane, zwł. w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, a także w rejonie krakowskim, szczecińskim, łódzkim, bełchatowskim, turoszowskim, rybnickim i konińskim; na zły stan powietrza atmosferycznego wpływ mają gł. energetyka (ok. 70% uwalnianego do atmosfery dwutlenku siarki, 40-50% pyłów i tlenków azotu) i motoryzacja (ok. 30% tlenku azotu, tlenku węgla, węglowodorów i tlenków ołowiu). Stan wód także budzi wysokie zaniepokojenie. Stan gleb i gruntów wskazuje na znaczne zagrożenie erozją wietrzną (dotyczy ok. 47% użytków rolnych, tj. 8,8 mln ha) i erozją wodną powierzchniową (dotyczy ok. 32% użytków rolnych i terenów leśnych, tj. ok. 8,7 mln ha); problemem dodatkowym jest degradacja gleb spowodowana przez przemysł i górnictwo (szczególnie wysoka w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym oraz okręgu konińskim, tarnobrzeskim, bełchatowskim i turoszowskim), a także przez transport, nadmierną chemizację produkcji rolnej, itp.; nowym problemem, zwł. na ziemiach zach. i płn., jest (po likwidacji PGR-ów) wyłączenie gleb z użytkowania i jej rosnące zachwaszczenie; z powodu zanieczyszczeń powietrza ok. 60% gruntów ornych wymaga systematycznego nawożenia zasadowymi związkami wapna. Stan lasów: 2001 za zdrowe uznawano 40% lasów, w klasie słabo uszkodzonych znajdowało się 50,2%, średnie uszkodzenia miało ok. 9,5%, wysokie 0,3%; wysokie zniszczenia odnotowywano w lasach śląskiego, dolnośląskiego, mazowieckiego i małopolskiego; stosunkowo najlepszy stan był w województwach płn.-wschodnich.