udomowione zwierzęta hodowane dla mleka, mięsa, skór lub wykorzystywane jako siła pociągowa; pochodzą od dzikich gatunków z podrodziny ssaków krętorogich (Bovidae), m.in. od tura, bawoła indyjskiego i afrykańskiego, jaka, bantenga; waga (w zależności od rasy) 400-1000 kg; ubarwienie różne; żyją ok. 20 lat (wartość hodowlaną posiadają do 15 lat); samice dojrzewają płciowo w wieku 6-9 miesięcy (do rozpłodu używane gł. 15-20-miesięczne), po ok. 280 dniach ciąży rodzą z reguły jedno młode; udomowione w Azji ok. 8000 lat temu, ob. rozpowszechnione na całym świecie; selekcję prowadzono w celu uzyskania 3 typów ras: b. mlecznego (m.in. dżerseje, ayrshire, guernsey, holsztyńsko-fryzyjskie, anglery), b. mięsnego (np. aberdeen angus, herefordy, szorthorny, charolais, murray gray, Santa Gertruda) i b. mleczno-mięsnego (np. nizinne czarno-białe, czerwona duńska rasa, czerwona pol. rasa, szwyce); w Polsce najbardziej rozpowszechniona jest nizinna czarno-biała rasa b.d.; poza mlekiem i mięsem z b.d. uzyskuje się skóry (podstawowy surowiec dla przem. garbarskiego), kości (służące do wyrobu kleju i mączki kostnej), rogi (do produkcji galanterii) i obornik; pogłowie bydła w świecie wyniosło (1997) ok. 1 319 610 tys. szt., w Polsce 6 777 tys. szt., największe w Indiach, Chinach, Brazylii, USA i Argentynie; najw. eksporterzy: USA, Australia, Argentyna, Niemcy, Francja, Holandia i Irlandia.
- CIEL, młody osobnik bydła...
- RÓG MYŚLIWSKI, z rogu żubra lub bydła...
- PASTERSTWO, masowy chów stadnych...