(łac. socialis - społeczny)
1. ideologia społ. powstała w Europie
w 1 poł. XIX w. na gruncie krytyki systemu kapitalist., głosząca program zniesienia stosunków społ. opartych na prywatnej własności. S. postulował zbudowanie ustroju społ.-ekon., w którym społ. własność środków produkcji (narzędzia, maszyny) poddana zostanie kontroli społ.
W rezultacie nastąpi likwidacja podziałów klasowych i wyzysku ekon., co doprowadzi do realizacji zasady sprawiedliwości społ. ( sprawiedliwość). Koncepcja ta związana była z ruchem robot., a jej głównym adresatem były warstwy najuboższe; 2. ustrój społ. będący wg marksizmu-leninizmu pierwszym etapem na drodze przejścia od kapitalizmu do komunizmu; 3. termin stosowany do charakterystyki ustroju społ. opartego na realizacji postulatów wysuwanych przez ideologię socjalist. W Europie Środkowej i Wschodniej ustrój ten był określany mianem realnego socjalizmu. Niekiedy też jako socjalist. określa się te państwa wysoko rozwinięte, w których gospodarce rynkowej towarzyszy realizacja socjaldemokr. koncepcji państwa dobrobytu; 4. ruch społ.-polit. powstały w 2. poł. XIX w. stawiający sobie za cel realizację myśli s. i odwołujący się do takich wartości, jak równość, sprawiedliwość społ., wspólna własność. Pierwsi socja-liści z okresu wczesnego kapitalizmu
(Ch. Fourier, R. Owen, H. Saint-Simon) próbowali realizować te wartości poprzez budowę dobrowolnych wspólnot wytwórców ( s. utopijny). Dopiero jednak za sprawą K. Marksa i F. Engelsa s. stał się ideol. podstawą ruchu, który za swój główny cel przyjął obalenie kapitalizmu w drodze rewolucji. Zapoczątkowany przez E. Bernsteina nurt reformistyczny ( reformizm) doprowadził do rozłamu ruchu s. Po I wojnie świat. podział ten pogłębił się, w rezultacie ukształtowały się dwa nurty: rewolucyjny w postaci partii komunistycznych, stojący na gruncie marksizmu-leninizmu i socjaldemokratyczny opowiadający się za ewolucyjną i pokojową formą transformacji kapitalizmu ( socjaldemokracja, partie socjaldemokratyczne).