Bayern
kraj związkowy w płd.-zach. części Niemiec; pow. 70,5 tys. km2, 11,2 mln mieszk. (1990); stol. Monachium, inne ważniejsze miasta: Norymberga, Augsburg, Würzburg, Ratyzbona; klimat umiarkowany (średnia temp. stycznia -2°C, lipca 17°C, średni opad roczny 600-1000 mm); gł. rzeki: Dunaj z dopływami i Men (połączone Kanałem Ren-Men-Dunaj). Najbogatszy region współczesnych Niemiec; wysoko rozwinięty przem. elektron., maszyn. (w tym samochodowy), lotn., włókienniczy, rafineryjny (ropa dostarczana rurociągami z portów M. Śródziemnego); rozwinięte i wydajne rolnictwo, najw. w Niemczech produkcja mleka, serów i wyrobów mleczarskich; ośrodki sportów zimowych (m.in. Garmisch Partenkirchen, Berchtesgaden) i wodnych na licznych jeziorach; centrum nauk. i kult. (m.in. uniwersytety w Monachium, Würzburgu i Erlangen), liczne zabytki architektury. W VI w. obszar państwa plemiennego Bawarów, od 788 w granicach państwa Franków, następnie w Rzeszy Niemieckiej; 1180-1918 pod rządami Wittelsbachów (od 1623 elektorów, od 1806 królów), od 1818 monarchia konstytucyjna, 1871 włączona do cesarstwa niemieckiego przy zachowaniu licznych odrębności, zlikwidowanych 1919. Kraj tradycyjnie katolicki, przeżywał rozkwit w okresie kontrreformacji; po I woj. świat. ośr. nacjonalizmu i faszyzmu (Monachium); od 1949 w składzie Republiki Federalnej Niemiec; nieodmiennie rządzona przez CSU (przez wiele lat premierem kraju F.J. Strauss); zauważalny regres katolicyzmu (na blisko 12 mln mieszk. wierność Kościołowi deklaruje 7,3 mln), spadek powołań, upadek zakonów.
THOMPSON, BAWAROWIE, HOHENLINDEN, RATYZBONA, ARBER, STOIBER, HOCHSTADT, SKIWSKI, TURYNGIA, ZUCCALLI