kraina historyczna
na obszarze Masywu Czeskiego, w dorzeczu górnej Łaby i jej dopływu - Wełtawy. W starożytności ziemie te zajmował lud celtycki, Bojowie (stąd łac. nazwa kraju: Bohemia); w końcu I w. p.n.e. zajęli je Markomanowie; od V w. n.e. we władaniu plemion słowiańskich; 623-658 stanowiły część państwa Samona, w IX w. państwa Wielkomorawskiego; w końcu IX w. chrystianizacja w obrządku słowiańskim (w X w. zastąpionym przez obrządek łaciński); w IX/X w. książęta prascy Przemyślidzi zjednoczyli sąsiednie plemiona słowiańskie, tworząc pierwsze państwo czeskie; 929 uznało ono zwierzchność króla niem. Henryka I, stając się krajem lennym Rzeszy, przy zachowaniu samodzielności wewnętrznej. W X w. Przemyślidzi stali się suwerenami ziem Wiślan (ob. Małopolska), Moraw i Śląska; przed 966 małżeństwo zawarte przez księcia pol. Mieszka I z księżniczką Dobrawą, poprzedzające chrystianizację Polski, miało umocnić przyjacielskie stosunki między Czechami i Polską; wobec rywalizacji Piastów i Przemyślidów uległy one szybkiemu pogorszeniu: w końcu X w. Mieszko wystąpił przeciwko Cz., zajmując ziemie Wiślan i Śląsk; 1003-04 nad Cz. panował Bolesław Chrobry; od XI do poł. XII w. Przemyślidzi pozostawali w konflikcie z królami polskimi (1038/39 wyprawy Brzetysława I, wojny z Bolesławem Śmiałym i Bolesławem Krzywoustym). Rozbite państwo czeskie zostało ponownie zjednoczone w XII w.: władcy Cz. otrzymali tytuł elektorów Rzeszy oraz dziedziczną władzę królewską; w XIII w. Cz. opanowali Austrię, Styrię i Karyntię (utracone 1278 w konflikcie z Habsburgami); 1300 Wacław II opanował znaczną część ziem pol. i koronował się na króla pol.; po wygaśnięciu dynastii Przemyślidów Jan Luksemburski zrzekł się 1335 w Wyszehradzie tytułu króla pol., zatrzymując zwierzchność nad Śląskiem. Za panowania ces. Karola IV nastąpił rozkwit ekonomiczny i kulturalny kraju (1348 zał. uniwersytet w Pradze), do Cz. przyłączono Łużyce i przejściowo Brandenburgię; silny wpływ Niemiec spowodował wzrost popularności antyniem. ideologii J. Husa ( husytyzm) i długotrwałe wojny wyznaniowe; 1471 szlachta czeska ofiarowała koronę Władysławowi II Jagiellończykowi; 1526 po bezpotomnej śmierci Ludwika II Jagiellończyka tron czeski przejęli Habsburgowie. Z czasem popadli oni w otwarty konflikt ze szlachtą czeską na tle ograniczenia jej przywilejów stanowych, swobód religijnych i odrębności narodowej, który rozpoczęła tzw. defenestracja praska, uruchamiając ciąg zdarzeń prowadzących do wojny trzydziestoletniej; po klęsce pod Białą Górą (1620), w której wyginęła szlachta czeska, Cz. utraciły Łużyce, w kraju zaś rozpoczęły się rujnujące go rządy Habsburgów. Kolejne zniszczenia przyniosły austriacka wojna sukcesyjna (1740-48) i wojna siedmioletnia (1756-63); Cz. utraciły wtedy Śląsk na rzecz Prus. W końcu XVIII w. nastąpił żywiołowy rozwój miast, sprzyjający uformowaniu się czeskiej burżuazji i inteligencji. Przemiany te zapoczątkowały w XIX w. odrodzenie narodowe Czechów i zmniejszenie nacisku germanizacyjnego (narodziny nauki i lit. czeskiej); popularność zyskały zwł. ideologie panslawistyczne (ograniczone następnie do tzw. austroslawizmu), które stały się programem czeskiego stronnictwa narodowego. W 2. poł. XIX w. intensywny rozwój gospodarczy sprawił, że Cz. stały się najsilniejszą ekonomicznie prowincją austro-węgierską; pod koniec stulecia rozłam w stronnictwie narodowym wyodrębnił partię staroczechów (zwolenników panslawizmu) i młodoczechów, reprezentujących nurt niepodległościowy; 1878 powstała czeska partia socjaldemokratyczna; podczas I woj. świat. w Paryżu powstała Czechosłowacka Rada Narodowa z T.G. Masarykiem na czele, która zorganizowała czeskie legiony we Francji, Włoszech i Rosji; 1918 na mocy umowy w Pittsburgu Czesi i Słowacy przystąpili do organizowania własnego wspólnego państwa; 28 X 1918 proklamowano powstanie niepodległej Czechosłowacji.
miejscowość w woj. mazowieckim, powiat garwoliński.
miejscowość w woj. wielkopolskim, powiat gnieźnieński.
osiedle w woj. zachodniopomorskim, powiat szczecinecki.
miejscowość w woj. wielkopolskim, powiat gnieźnieński.