kolonia brytyjska, miasto i port na płd. krańcu Płw. Iberyjskiego, przy wyjściu z M. Śródziemnego do Cieśn. Gibraltarskiej; pow. 6,5 km2, 29 tys. mieszk. (1999), w tym 70% ludności rodzimej (potomkowie Hiszpanów, Maltańczyków i Portugalczyków), 4500 nie-Brytyjczyków (gł. Marokańczyków); języki urzędowe: angielski, hiszpański; wyznania: 75% katolików, 10% muzułmanów, 8% anglikanów; większą część pow. G. zajmuje Skała Gibraltarska (dł. 4,8 km, wys. 427 m) połączona z kontynentem piaszczystą mierzeją; miasto G. położone jest na jej płn.-zach. krańcu, na terenach osuszonych; gospodarka oparta na usługach portowych, dokerskich, stoczniowych; ok. 5 tys. drobnych firm - przeważnie pośredniczących w handlu (także nielegalnym); brak rolnictwa; waluta - funt gibraltarski (=100 nowych pensów); eksport 76 mln funtów gibraltarskich, import (gł. żywności i paliw) 200 mln funtów gibraltarskich (1989); produkt narodowy brutto/mieszk.: 8486 funtów gibraltarskich (1991); wielka bryt. baza wojskowa kontrolująca basen M. Śródziemnego; znaczne wpływy z turystyki. Władzę w zakresie bezpieczeństwa, polityki zagranicznej i spraw wewnętrznych wg konstytucji z 1969 sprawuje mianowany przez monarchę bryt. gubernator, przy pomocy 9-osobowej Rady Gibraltaru; 15-osobowy parlament posiada władzę ustawodawczą i wykonawczą. W starożytności Skała Gibraltarska była uznawana za jeden ze Słupów Herkulesa; kolonia rzymska; 711 opanowany przez Arabów, którzy wznieśli tu twierdzę - bazę podboju Hiszpanii; 1462 zdobyty przez Hiszpanów, 1704 - przez Brytyjczyków, którzy 1713 na mocy pokoju w Utrechcie umocnili w G. swoją władzę, z czym Hiszpanie nigdy się nie pogodzili. Ważny punkt strategiczny we wszystkich wojnach; w czasie II woj. świat. bombardowany przez lotnictwo włoskie i niemieckie; przedmiot sporu hiszpańsko-brytyjskiego (1969-82 blokada połączeń lądowych z G. przez Hiszpanię) i późniejszych zabiegów dyplomatycznych Hiszpanii o odzyskanie G.; poczynając od 2001 W.Brytania sygnalizuje gotowość zwrotu G. (w ciągu najbliższych 50 lat), przy czym miejscowa ludność opowiada się w referendach (ze względów ekon.) za utrzymaniem status quo (2002 za zwierzchnictwem hiszp. było 187 osób na ok. 18 tys. głosujących); 4 VII 1943 w katastrofie lotniczej po starcie z G. zginął premier rządu pol. gen. Wł. Sikorski.
TARIK IBN ZIJAD, ATLANTYDA, GORT, SŁUPY HERAKLESA, GERBAULT, , ALGECIRAS, LA LÍNEA, MAGOT, COSTA DE LA LUZ