międzykontynentalne morze między , Afryką i Azją; rozciąga się równoleżnikowo na dł. ok. 3700 km, przy szer. 600 km (najw. szer. 1800 km - od Zat. Weneckiej do zat. Wielkiej Syrty); od zach. połączone z O. Atlantyckim przez Cieśn. Gibraltarską, od wsch. z M. Czarnym przez cieśn. Bosfor i Dardanele oraz M. Marmara, od płd. z M. Czerwonym przez Kanał Sueski; pow. 2501,5 tys. km2; średnia głęb. 1536 m, maksymalna 5121 m (Rów Helleński na zach. od Peloponezu); wysunięte daleko na płd. półwyspy Apeniński i Bałkański wydzielają morza: Liguryjskie, Tyrreńskie, Adriatyckie, Jońskie, Egejskie; nadto wyróżnia się M. Kreteńskie, Lewantyńskie, Balearskie i Alborańskie; z zatok najw. są: Wielka Syrta, Mała Syrta, Wenecka, Genueńska, Lwia, Salonicka, Koryncka; liczne wyspy, najw. Sycylia, Sardynia, Korsyka, Kreta, Cypr, Eubeja, Lesbos, Rodos, Majorka, Chios, Malta; archipelagi: Sporady, Cyklady, Baleary, W. Jońskie; wybrzeża przeważnie górzyste, z wyjątkiem płn.-zach. brzegów M. Adriatyckiego i płd. części brzegu afrykańskiego (od Tunisu na wschód); dno mocno urozmaicone, przypominające oceaniczne (liczne progi, stożki wulkaniczne i akumulacyjne, baseny, rowy, kaniony); gł. baseny: Algiersko-Prowansalski, Tyrreński, Lewantyński, Centralny; gł. grzbiety: Afrykańsko-Sycylijski, Śródziemnomorski (między Płw. Apenińskim a Cyprem) i Plateau Środkowe (między Kretą a Cyrenajką); w basenie M. Tyrreńskiego stożki wygasłych wulkanów (niektóre wyniesione ponad pow. morza zw. W. Liparyjskimi); gł. rowy: Libijski, Centralny, Helleński; nadto w M. Egejskim (Anatolijski i Kreteński); szelfy wąskie, z wyjątkiem wybrzeży sycylijskich, Małej Syrty, Zat. Lwiej i części M. Adriatyckiego. M.Ś. położone jest w strefie klimatu podzwrotnikowego, z wyjątkiem akwenów graniczących z Libią i Egiptem, gdzie klimat ma charakter zwrotnikowy suchy; zimy są lekkie; zachmurzenie niewielkie, opady rzadkie; średnia temp. powietrza w styczniu 7 do 10oC na płn., 14 do 16oC na płd. i analogicznie w sierpniu 22 do 24oC i 25 do 30oC (najcieplej w rejonie Zat. Iskenderun); średnia temp. wód powierzchniowych zimą u wybrzeży eur. ok. 9oC, w części płd.-wsch. 16oC, latem analogicznie 22 do 26oC i 26 do 28oC; lód pojawia się sporadycznie w wodach zatok Weneckiej i Lwiej; średni roczny opad ok. 400 mm, najwyższy na płn.-zach. (do 1300 mm), najniższy na płd.-wsch. (niekiedy poniżej 100 mm); charakterystyczne suche gorące wiatry, sirocco na wsch. i samum na zach. oraz zimne - mistral w części płn.-zach. i bora na Adriatyku; zasolenie wód powierzchniowych nierówne, wyższe na wsch. ok. 39‰ (ze względu na mały dopływ wód rzecznych oraz niewielkie opady), niższe na zach. ok. 36‰; wysokość pływów niewielka (ok. 90 cm) z wyjątkiem Zat. Genueńskiej i wybrzeży Korsyki, gdzie mogą dochodzić do 4 m; gł. rzeki uchodzące do M.Ś. to Nil, Rodan, Ebro, Pad, Tyber. Świat roślinny M.Ś. urozmaicony, choć ograniczony do wąskiego pasa przybrzeżnego, co wynika ze stosunkowo niewielkiego szelfu; występują tu m.in. obficie krasnorosty i brunatnice, brak natomiast morszczynów i listownic; wśród licznych gat. dominują ciepłolubne, odławia się m.in. sardynki, sardele, tuńczyki, ostroboki, pelamidy, bopsy, makrele, szproty, cefale; z rzadkich gat. występuje m.in. drętwa elektryczna, latająca strwolotka i drapieżna murena; z ssaków spotkać można delfiny, z gadów - żółwie; plankton zwierzęcy ubogi, co wiąże się ze słabą cyrkulacją wód (zarówno pionową, jak i związaną z wymianą wód z Atlantykiem) i mocnym ich zanieczyszczeniem, wynikającym z wciąż rosnącego zagęszczenia urbanizacyjnego nad brzegami (1960 populacja krajów śródziemnomorskich wynosiła ok. 260 mln osób, 1997 już 450 mln) i wielkich transportów ropy naftowej, których 1/3 w skali światowej odbywa się na tym niewielkim akwenie; wybrzeża M.Ś. to równocześnie region koncentrujący 30% światowego ruchu turystycznego, z licznymi kurortami, nie zawsze wyposażonymi we właściwą infrastrukturę sanitarną. W obszarze basenu M.Ś. zrodziły się m.in. kultury: sumeryjska, fenicka, babilońska, egipska, helleńska, rzymska, chrześcijaństwo i islam; współcześnie nad M.Ś. leży 21 państw; gł. miasta nad M.Ś. to Barcelona, Marsylia, Tulon, Nicea, Genua, Neapol, Palermo, Wenecja, Triest, Rijeka, Split, Pireus, Saloniki, Stambuł, Bejrut, Tel Awiw, Port Said, Aleksandria, Trypolis, Tunis, Algier; liczne kurorty i kąpieliska, m.in. Cannes, Monaco, Saint Tropez, Almeria, Dubrownik; duże znaczenie posiada transport morski (przez Cieśn. Gibraltarską przepływa rocznie ok. 75 tys. statków dalekomorskich).
PETRA, EGIPT, NADUR, DŻIDŻAL, EGEJSKIE MORZE, GAZA, KRUCJATY, ALAMAJN, LOLIGO, GIBRALTARSKA CIEŚNINA
- Śródziemne, Morze, międzykontynentalne...
- MORZE, część , od otwartych...
- Bałtyckie, Morze, (Bałtyk)