MASSACHUSETS

jeden z 13 stanów-założycieli USA, w płn.-wsch. części USA, nad O. Atlantyckim; pow. 21,5 tys. km²; 6 mln mieszk. (2002); stol. Boston, inne duże m.: Worcester, Springfield, New Bedford, Brockton. Na zach. górzysty, z pasmami Berkshire Hills, Taconic i Hoosac Range, wchodzącymi w skład Appalachów, część środkową przecina dolina rz. Connecticut, na wsch. płaskowyż z licznymi polodowcowymi jeziorami (ponad 1100), przechodzący w nizinę nadbrzeżną; wybrzeże silnie rozczłonkowane; rozległy półwysep Cape Cod, wyspy: Nantucket, Martha's Vineyard, Elizabeth Islands, z dawnymi portami statków wielorybniczych; klimat umiarkowany (na wsch. chłodniejszy i bardziej suchy), średnia temp. lipca: 22^oC, stycznia: -3^oC. Jeden z najwcześniej i najbardziej uprzemysłowionych, zurbanizowanych i najgęściej zaludnionych stanów USA; rolnictwo nigdy nie odgrywało większej roli, ograniczone do uprawy warzyw i sadownictwa (chociaż płd.-wsch. rejon M. należy do największych na świecie producentów żurawiny); ważną gałęzią gospodarki było i jest rybołówstwo, nawet po załamaniu się przem. wielorybniczego, Boston pozostaje najw. portem rybackim USA; w 1. poł. XX w. M. zdominowało amer. przem. włókienniczy i skórzany, w latach późniejszych rozwijając przem. elektrotechn. i elektroniczny, optyczny, stoczniowy (z bogatą tradycją - słynne klipery produkowane w 2. poł. XIX w.); wyrób zegarków, broni, środków transportu i różne gałęzie przem. wymagające wysoko rozwiniętej technologii, stymulowanej przez słynne ośr. naukowe, m.in. Harvard University w Cambridge (zał. 1636) i M. Institute of Technology (MIT, zał. 1861); Boston długo pozostawał centrum kulturalnym całego kraju i nieprzypadkowo z M. wywodzi się wiele znanych postaci literatury i filozofii (R.W. Emerson, E. Dickinson, H.D. Thoreau, N. Hawthorne, H.W. Longfellow) oraz polityków (rodziny Adamsów, Kennedych). M. ze znakomicie rozwiniętą siecią kolejową i drogową (autostrady), był miejscem uruchomienia pierwszego tramwaju elektr. (Brockton) i pierwszego pasażerskiego metra (Boston). Pierwsi osadnicy z Europy (pielgrzymi) dotarli do M. 1620 na statku i założyli kolonię Plymouth, 10 lat później przybyła pierwsza fala ang. purytanów (zał. Boston i Salem - m. późniejszych procesów czarownic). Już 1621 przyjazne stosunki z osadnikami nawiązał wielki wódz Indian Wampanoag (m.in. plemię Massachuset, od którego pochodzi nazwa stanu) - Massasoit (zw. Ousamequin - "Żółte Pióro") i pokój (oraz handel i wymiana doświadczeń) trwał do jego śmierci 1661; napływ osadników doprowadził do konfliktów, zakończonych 1675 tzw. wojną króla Filipa (Metacometa, drugiego syna Massasoita); wpływ purytanów na instytucje rel., polit. i społ. promieniował na resztę kraju; przybycie w XIX w. ogromnej liczby imigrantów z Irlandii, Włoch (także polskich) zmieniło etniczny obraz M., zdominowanego obecnie przez rzym.-katolików. M. zwany "kolebką amer. rewolucji", 1788 przystąpił do Unii, 1820 oddzielił się stan Maine (kolonia wchłonięta przez M. w 1652); ludność murzyńska stanowi tylko 4% populacji stanu, gł. w Bostonie (20% mieszkańców).

• SPRINGFIELD, (Massachusets)
• MEDFORD, miasto w płn.-wsch.(...)
• SPRINGFIELD, (Oregon)