Reklama

ATLANTYCKI OCEAN

Atlantyk

drugi co do wielkości po O. Spokojnym obszar wodny Ziemi, położony między Europą i Afryką a Ameryką Płd. i Płn.; pow. 106,5 mln km2, średnia głęb. 3332 m, maks. - 9219 m (Rów Puerto Rico); w skład O. A. wchodzą morza: Arktyczne, Północne, Bałtyckie, Czarne, Śródziemne, Karaibskie, Zat. Meksykańska, Zat. Gwinejska; umowna granica między Atlantykiem a Pacyfikiem przebiega od przylądka Horn w Ameryce Płd. do przylądka Prime Head (Płw. Antarktyczny na Antarktydzie); między O. Indyjskim a Atlantykiem ustalono ją wzdłuż południka 20°E; najw. wyspy (bez M. Arktycznego): W. Brytania, Irlandia, Islandia, Kuba, Nowa Fundlandia, Haiti. Miejsce O. A. zajmowały w erze paleozoicznej i mezozoicznej prakontynenty Gondwana i Laurazja; w dolnym karbonie nastąpiło rozerwanie Laurazji i proces stopniowego rozsuwania się Ameryki Płn. i Eurazji, w triasie doszło do rozerwania Gondwany i rozsuwania się Ameryki Płd. i Afryki; część płd. Atlantyku powstała w kredzie, płn. - w trzeciorzędzie; przez dno O.A. ciągną się środkiem południkowo przebiegające wzniesienia Grzbietu Śródatlantyckiego, po obu stronach Grzbietu rozległe baseny oceaniczne: od strony wsch. Nansena, Norweski, Hiszpański, Zielonego Przylądka, Gwinejski, Angolski, Kapski, Afrykańsko-Antarktyczny, od zach. Kanadyjski, Grenlandzki, Amundsena, Labradorski, Północnoamerykański, Gujański, Brazylijski, Argentyński; prądy powierzchniowe występują w kształcie dwóch wielkich kręgów, na półkuli płn. poruszających się zgodnie ze wskazówkami zegara, na płd. - odwrotnie; na półkuli płd. wzdłuż równika od wybrzeży Afryki płynie ku Ameryce Płd. ciepły Prąd Południoworównikowy, który koło przylądka Branco rozdziela się na Prąd Gujański oraz Prąd Brazylijski; Prąd Brazylijski płynie na płd. do ujścia rzeki La Plata, gdzie łączy się z zimnym Prądem Wiatrów Zachodnich i wraca jako zimny Prąd Benguelski do zach. wybrzeży Afryki; na półkuli płn. wzdłuż równika od zach. wybrzeży Afryki dąży ku Ameryce Płd. ciepły Prąd Południoworównikowy, który łączy się z Prądem Gujańskim i zmierza ku Zat. Meksykańskiej; tu bierze początek ciepły Prąd Zatokowy (Golfstrom), który płynie wzdłuż brzegów Ameryki Płn., na szer. ok. 40°N skręca na wsch. w stronę Europy, gdzie dzieli się na ciepły Prąd Północnoatlantycki dążący ku Skandynawii oraz na zimny Prąd Kanaryjski, który płynie na płd. do zach. wybrzeży afrykańskich; po obu stronach równika płyną prądy wsteczne głębinowe; średnie zasolenie wód powierzchniowych 34,9‰, najw. w strefie równikowej (37‰); średnia temperatura wód powierzchniowych O.A. zimą w strefie równikowej osiąga 27°C (latem 26°C), w okolicach podbiegunowych schodzi do zera; przeciętna temp. dla całego O.A. 16,5°C; zjawiska lodowe (kry, góry lodowe) mają większą intensywność na półkuli płn.; A.O. przyjmuje ok. 60% wód słodkich spływających z kontynentów, uchodzą do niego najw. rz. na Ziemi, m.in. Nil, Amazonka, Missisipi-Missouri, Kongo, Niger, Parana; flora niezbyt urozmaicona, charakterystyczne są brunatnice, zwł. morszczyny i listownice; u ujścia rzek "łąki podwodne" tworzone przez tasiemnice; w strefie gorącej zielenice i zwapniałe plechy krasnorostu litotamnion; plankton roślinny tworzą okrzemki, bruzdnice, kokolitofory, sinice; świat zwierzęcy uboższy niż O. Spokojnego: koralowce mało urozmaicone; z ssaków uchatki i wieloryby, z ryb m.in. dorsz, śledź, makrela, tuńczyk, sardyna (ok. połowa świat. połowów). Państwa leżące nad O.A. dostarczają ok. 3/4 świat. produkcji przem., stąd koncepcja traktowania go niekiedy jako zwornika najb. rozwiniętej części świata ( atlantycka wspólnota). Nazwa O.A. została mu nadana przez Greków, prawdopodobnie pochodzi od gór Atlas w Afryce płn.

Reklama

Powiązane hasła:

WEST PALM BEACH, KALEDOŃSKI KANAŁ, BAŁTYCKIE MORZE, BREST, ALGARVE, MADERA, PAMPA, OCEAN, NOWY JORK, ŁOSOŚ EUROPEJSKI

Podobne hasła:

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama