historyczna prowincja RPA, 1994 podzielona na 4 odrębne terytoria: Prowincję Płn. (dawny Transwal Płn.), Mpumulanga (dawn. Transwal Wsch.), Gauteng (obejmujący Pretorię-Witwatersrand-Veereniging) oraz tereny zach. włączone do Prowincji Płn. i Prowincji Zach.; obejmowała obszar niespełna 300 tys. km2, zamieszkana gł. przez ludy Bantu (1994 – 74%) i ludność pochodzenie eur. (22%); gł. miasta: Johannesburg – 5,3 mln mieszk. (2003), Germiston, Benoni, Springs, Vereeniging, Vanderbijlpark; obejmuje m.in. zasobną w bogactwa naturalne, najwyżej uprzemysłowioną część RPA - region Witwatersrandu; ukształtowanie pow. wyżynne (Niski Weld - do 800 m, Wysoki Weld - 1200 do 2000 m, G. Smocze - 2332 m); klimat zwrotnikowy, na zach. kontynentalny suchy, na wsch. wilgotniejszy; gł. rzeki: Vaal (dopływ Oranje), Limpopo z dopływami Olifants, Rz. Krokodyla; roślinność przeważnie trawiasta, sawannowa. Do pocz. XIX w. obszar słabo zaludniony, m.in. przez plemiona Hotentotów, Buszmenów i Zulusów; po 1835 zaczęli tu napływać (tzw. Wielki Trek) emigranci z Kraju Przylądkowego zw. Burami, niezadowoleni z rządów Anglików, spychając ludność tubylczą na ziemie mniej urodzajne bądź wykorzystując ją jako półniewolniczą siłę roboczą; 1843 po anektowaniu Natalu przez W. Brytanię napłynęła kolejna fala emigracyjna; 1852 W. Brytania uznała niezależność republiki T. (zamieszkiwanej wówczas przez ok. 25 tys. Burów), która przyjęła nazwę Republiki Południowoafrykańskiej; 1867 odkryto w T. bogate złoża diamentów; 1877 W. Brytania dokonała aneksji T., w rezultacie 1880 wybuchło powstanie Burów, po którym 1881 przyznano T. częściową, 1884 całkowitą niepodległość; 1886 odkryto w T. największe w świecie pokłady złota, co 1885 ponownie spowodowało próbę aneksji T. (zorganizowaną przez C.J. Rhodesa), która przerodziła się w drugą wojnę burską (1899-1902); w jej toku W. Brytania ogłosiła aneksję Republiki Południowoafrykańskiej, przekształcając ją w swoją kolonię; 1910 T. jako jedna z 4 kolonii bryt. utworzył Związek Płd. Afryki, dzieląc odtąd losy polit. RPA.
- Transwal, kolonia założona przez...
- VANDERBIJLPARK, miasto w (Transwal),...
- BOKSBURG, miasto w (prowincja...