(w.)
Wyspa na O. Indyjskim, u wsch. wybrzeży Afryki, wchodzi w skład federalnej republiki Tanzanii (na prawach regionu autonomicznego); pow. 1658 km2; 663 tys. mieszk., gł. Murzynów Bantu i Arabów; gł. miasto Z.; pow. nizinna (wys. do 119 m); zbudowana z wapieni koralowych, otoczona rafami koralowymi; klimat podrównikowy, wilgotny; średni roczny opad 1400-2000 mm; średnia temp. miesięczna 23-27°C; słaba sieć rzeczna; roślinność równikowa, w znacznym stopniu wyparta przez uprawy goździków (wraz z sąsiednią w. Pembą największy ich w świecie producent); nadto uprawa palmy kokosowej, drzew cytrusowych, ryżu, sorga, prosa, manioku, trzciny cukrowej, bananów, tytoniu; hodowla bydła; rybołówstwo; przetwórstwo płodów rolnych.
Wyspa skolonizowana przez Persów i Arabów VIII-X w., przez stulecia pośredniczyła w handlu kością słoniową, niewolnikami i złotem między Afryką wsch. a państwami arabskimi, Indiami i Chinami; od X w. sułtanat wspólny z w. Pemba, w XVI w. zajęty przez Portugalczyków, na przełomie XVII i XVIII w. odbity przez sułtanów Omanu i zajęty wraz z częścią wybrzeża afrykańskiego; od 1856 samodzielny sułtanat, który 1890 uznał protektorat bryt. (natomiast tereny na kontynencie stały się przedmiotem sporów między Francją, Niemcami, Włochami i W. Brytanią).
Po II woj. świat. wzrost nastrojów niepodległościowych, od 1963 niepodległa monarchia, czł. bryt. Wspólnoty Narodów; 1964 obalenie sułtanatu, nacjonalizacja ziemi, proklamowanie niepodległej republiki Z. i Pemby; w tymże roku zjednoczenie z Tanganiką we wspólne państwo pn. Tanzania (nazwa od skrótu sylabowego części składowych); od 1985 własna konstytucja i parlament, prawa autonomicznego regionu; problemem tendencje separatystyczne inspirowane przez zagr. organizacje islamskie.
AFRYKI CZARNEJ SZTUKA, SUAHILI, MOMBASA, ZANZIBAR, PEMBA- ZANZIBAR, miasto i port na wyspie...
- Zanzibar, przybrzeżna wyspa na...
- BRYTYJSKA AFRYKA WSCHODNIA, używana do 1921 nazwa...