miasto powiatowe w woj. opolskim; położone w Kotlinie Raciborskiej, u ujścia Kłodnicy i Kanału Gliwickiego do Odry. Powstało 1975 z połączenia miejscowości Kędzierzyn (znany od XIII w. jako Kondersino, do 1934 Kandrzin, do 1945 Heyderbeck; prawa miejskie 1951), Koźle (od 1104 znane jako Kosle, prawa miejskie 1293, do 1945 Cosel), Kłodnica i Sławięcice; wieś Kędzierzyn od XIV w. pod zwierzchnictwem czeskim; wzrost znaczenia w XIX w. po zbudowaniu Kanału Kłodnickiego; 66,8 tys. mieszk. (2002); duży ośr. przem. chemicznego (zakłady azotowe, chemii organicznej), .), któremu początek dały wybudowane pod koniec 1939 zakłady koncernu IG Farben, wytwarzające paliwa lotnicze i rakietowe dla Luftwaffe; podczas okupacji niem. 40 obozów pracy (ok. 50 tys. więźniów); 1944 Kędzierzyn zniszczony całkowicie nalotem dywanowym aliantów, od 1945 w Polsce; nadto przem. maszynowy, spożywczy, poligraficzny, drzewny; stocznia rzeczna i port, dwie elektrownie cieplne; węzeł kolejowy i drogowy; 1970 uruchomiono Kanał Kędzierzyński będący odnogą Kanału Gliwickiego do Zakładów Azotowych; ruiny zamku w Koźlu (XIV-XV w.), kamienice XVIII i XIX w.
- Kędzierzyn-Koźle, miasto wpd. Polsce nad...
- KŁODNICA, rzeka na Wyż. Śląskiej,...
- ODRA, niem. Oder