Ciudad de México, miasto M.
stolica Meksyku i dystryktu federalnego; najludniejsze miasto świata: 8,7 mln mieszk. (21,5 mln w zespole miejskim, 2004); b. dynamiczny przyrost liczby mieszkańców: 1900 - 344 tys., 1921 - 615 tys., 1930 - 961 tys., 1940 - 1,4 mln, 1950 - 2,3 mln, 1960 - 3 mln (zespół. miejski 4,6 mln), 1979 - 9,1 mln (13,9); 1986 - 14 mln (18,7 mln); wg Świat. Organizacji Zdrowia poziom smogu w mieście - w wyniku użytkowania 2,5 mln samochodów oraz pracy 130 tys. fabryk - przez 300 dni przekracza wszelkie dopuszczalne normy (1999); usytuowane w płd. części Mesy Centralnej, na wys. 2250 m, w wysokogórskiej kotlinie zw. Anáhuac, na dnie wyschniętego jez. Texcoco oraz na stokach otaczających gór; gł. ośrodek gospodarczy i kult.-naukowy kraju tworzący centralny okręg przemysłowy z miastami Guadalajara i Puebla; rozwinięty przem. metalurgiczny (hutnictwo żelaza i miedzi), samochodowy, włókienniczy, odzieżowy, precyzyjny, petrochemiczny, farmaceutyczny, poligraficzny, materiałów budowlanych; kilkadziesiąt wyższych uczelni, w tym najstarszy uniw., zał. 1553 (Universidad National Autónoma de México), oraz słynne miasteczko studenckie stanowiące nowoczesny kompleks urbanistyczno-architektoniczny z monumentalnymi mozaikami i malowidłami D. Rivery, J.C. Orozco, D.A. Siqueirosa; 7 akad. naukowych, liczne biblioteki i muzea, m.in. zbiory sztuki prekolumbijskiej, przyrodnicze, zoologiczne, Nar. Instytut Sztuk Pięknych z cenną kolekcją malarstwa europejskiego i meksykańskiego; międzynar. port lotniczy, węzeł kolejowy i drogowy (przez M. przechodzi Droga Panamer.), metro. Miasto zał. 1522 przez H. Cortésa na ruinach Tenochtitlán jako siedziba władz kolonialnych Nowej Hiszpanii; w 1. poł. XIX w. ośr. walki wyzwoleńczej; 1847 okupowany przez Amerykanów podczas wojny meksykańsko-amer.; 1863-67 zajęty przez Francuzów; od początku XX w. jedna z najw. metropolii w Ameryce Łac.; liczne zabytki, m.in. pozostałości budowli azteckich, barokowo-klasycystyczna katedra (1573-1791); dawna rezydencja wicekrólów zw. Pałacem Narodowym (rozpoczęta 1692), liczne barokowe kościoły i klasztory, ratusz z XVI-XVIII w., cytadela z XVII w., domy i pałace z XVIII i XIX w., Palacio de Bellas Artes (1904-34), wreszcie ciekawe współczesne realizacje, m.in. zespół wieżowców przy Paseo de la Reforma oraz centrum olimpijskie (1968 - XIX Letnie Igrzyska).
MUTIS, ITURBIDE, OROZCO, POPOCATÉPETL, HIDALGO Y CASTILLA, CIUDAD DE MÉXICO, GUERRERO, VASCONCELOS, GUZMÁN, VILLA