miasto na Białorusi nad Szczarą przy ujściu Issy (obwód Grodno); 53 tys. mieszk. (1998); przem. spoż., lniarski, papierniczy, meblarski; węzeł drogowo-kolejowy (linia Baranowicze-Wołkowysk); pierwsza wzmianka w XI w., w XIII w. gród; 1276 w państwie litewskim, ok. 1290 stol. księstwa; 1500 prawa miejskie (1532 prawo magdeburskie), siedziba powiatu, starostwo grodowe; 1569 siedziba sądów ziemskich; 1631-85 miejsce sejmików generalnych; jako siedziba M. Ogińskiego w 2. poł. XVIII w. ośr. kultury (teatr operowy, drukarnia); 1765-84 rozwój związany z budową Kanału Ogińskiego między Jasiołdą i Szczarą (dalej Niemnem i Dnieprem); od 1795 w Rosji, do 1796 stol. guberni; od XVII w. osadnictwo Żydów (na przełomie XIX/XX w. ponad 70%, w 1939 r. 52% spośród 9 tys. mieszk.); 1918-39 w Polsce, miasto garnizonowe; 1941-XII 1942 getto z ok. 15 tys. osób wymordowanych (większość w pobliskim Czepielowie); 1945-91 w Białoruskiej SRR; kościół z 2. poł. XVIII w. (pierwotna fundacja Aleksandra Jagiellończyka z 1793), po 1945 zdewastowany, 1990 nowo konsekrowany; cerkiew (dawn. kościół Bernardynów) z 1639-45; kościół bernardynek z 1664-70 (ob. parafialny) i klasztor; synagoga z 1642; w podmiejskim Albertynie pałac Pusłowskich z 1. poł. XIX w. z parkiem.
- geografia życia literackiego, rozmieszczenie regionalnych...
- TKANINY ARTYSTYCZNE, wyroby tkackie z motywami...