dawny gród, położony w zach. Kaukazie, na płw. Tamańskim, między M. Czarnym i Azowskim; znany w starożytności (VI-IV w. p.n.e.) jako ośr. greckiej kolonii Hermonassa; do X w. w rękach Chazarów pn. Tamatarcha; 965 zajęty przez kijowskiego księcia Światosława, przekształcony w stol. samodzielnego księstwa, utrzymującego więzi Rusi z Kaukazem płn. i Bizancjum, zyskał spore znaczenie handlowe; 1094 zajęty przez Połowców, w XII w. praktycznie przestał istnieć; ob. stanica Tamańska w Kraju Krasnodarskim (Rosja); od połowy XIX w. miejsce wykopalisk archeol., odkryto m.in. ruiny dawnej zabudowy mieszkalnej, świątyń, murów obronnych.
TMUTARAKAŃ
Miejscowości