do 1925 Carycyn, 1925-61 Stalingrad
miasto obwodowe w Rosji; rozłożone wąskim pasem na odcinku 70 km wzdłuż pr. brzegu dolnej Wołgi; 1 mln mieszk. (2003); duży ośr. przemysłowy na Powołżu; przem. elektromaszynowy, hutnictwo żelaza i aluminium, rafineryjny, materiałów bud., drzewny, lekki, chem., spoż.; węzeł energetyczny (elektrownie cieplne i wodne), port rzeczny, połączony przez kanał Wołga-Don z M. Czarnym; węzeł komunikacyjny, lotnisko; siedem szkół wyższych (uniw. zał. 1980); muzea; na Kurhanie Mamaja zespół pomników ku czci obrońców miasta z centralną postacią kobiety ze wzniesionym mieczem (całość 52 m wysokości) i panorama bitwy stalingradzkiej. Zał. 1589 jako warownia Carycyn na wprost ujścia rz. Caryca do Wołgi, kilkakrotnie zdobywany przez rozbójników wołżańskich i Kozaków, na ob. miejscu od 1615; od 1691 komora celna (handel rybami i solą) Powołża; od XVIII w. stol. powiatu (ujezd) i siedziba straży granicznej; utrata znaczenia po zlikwidowaniu 1783 chanatu krymskiego i zdobyciu Kubania przez Rosję; po 1861 ośr. przem. opartego na kapitale zagr. (budowa kolei, żegluga parowa na Wołdze); VI 1919-20 w rękach białogwardzistów; rozwój w okresie pierwszej pięciolatki (1928-32), od 1936 stol. obwodu; w czasie II woj. świat. cel niem. ofensywy Grupy Armii "B" (bitwa stalingradzka); przez wiele miesięcy bezskutecznie oblegany, obronił się przed atakami, co spowodowało zasadniczy zwrot w działaniach wojennych na froncie wsch.; prawie całkowicie zniszczony, po wojnie odbudowany.
WOŁGA-DON, NADWOŁŻAŃSKA WYŻYNA, STALINGRADZKA BITWA, STALINGRAD, CARYCYN, TOŁSTOJ
- bitwa pod Stalingradem, toczona 22 VII 1942-2...
- Wołga-Don, Kanał, kanał żeglugowy wRosji,...
- WOŁGA, w starożytności Rha...