Aleksiej N., hrabia (1883-1945)
pisarz ros.; debiutował jako poeta bliski nurtowi symbolizmu (tomy Liryki, Za błękitnymi rzekami); wkrótce jednak zwrócił się ku prozie, obrazującej życie ros. szlachty; 1918-23 na emigracji (powieść autobiograficzna Dzieciństwo Nikity i utwór z pogranicza prozy realistycznej i literatury s.f. Eksperyment inżyniera Garina); po powrocie do ZSRR zaakceptował bolszewicką rzeczywistość, czemu dał wyraz m.in. w opowieściach portretujących życie w dobie NEP-u, zawierających obawę, czy ideały rewolucyjne nie zostaną zaprzepaszczone poprzez zastąpienie ich materializmem i neomieszczańską trywialnością (Błękitne miasta). Na emigracji powstał pierwszy tom trylogii Droga przez mękę, powieść Siostry (następne części cyklu to Rok osiemnasty i Pochmurny poranek); trylogia jest wnikliwym portretem ros. inteligencji w okresie poprzedzającym wybuch rewolucji 1917 roku: obrazuje jej lęki, zagubienie, poszukiwanie miejsca w nowej rzeczywistości; zgodnie z obowiązującymi tendencjami ideologicznymi bohaterowie cyklu włączają się w nowe życie pod wpływem wielkości celów rewolucji; mimo ideologizacji tematu, T. wykazał mistrzostwo języka i psychologicznej analizy postaci; stopniowo jednak jego proza traciła te walory, wiążąc się z oficjalną doktryną estetyczną - socrealizmem; dowodzą tego powieści Czarne złoto - pamflet na emigrację ros. i Chleb - apologetyczne ujęcie zasług Stalina w obronie Carycyna (ob. Wołgograd); tematykę historyczną podjął w nie ukończonej powieści biograficznej Piotr I (stała się podstawą scenariusza filmowego, naszkicowanego przez T.) oraz w dramacie Iwan Groźny, w których wprawdzie dostrzegał okrucieństwo despotycznej władzy, ale zarazem usprawiedliwiał ją historyczną koniecznością, w czym dopatrzono się moralnego kompromisu wobec stalinizmu; opowiadania, wiersze i utwory dla dzieci (Złoty kluczyk, Niezwykłe przygody pajacyka Buratino).
- TOŁSTOJ, Lew N., hrabia (1828-1910)...
- TOŁSTOJ, Aleksiej K., hrabia (1817-75)...
- Tołstoj Lew, (1828-1910)