KIRIBATI

dawn. Wyspy Gilberta

państwo wyspiarskie na O. Spokojnym, w środkowej części Oceanii; złożone z 35 w. koralowych rozsianych na obszarze 5,2 mln km² (od w. Ocean do W. Bożego Narodzenia), należących do archipelagów Gilberta, Feniks i Line; pow. 886 km²; 99 tys. mieszk. (2004); stol. Bairiki (w atolu Tarawa), 27 tys. mieszk.; j. urzędowe: gilbertyjski, angielski; waluta: 1 dolar australijski = 100 centów; PKB na 1 mieszk. 800 dol. (2001).

LUDNOŚĆ. 97,4% Kiribatyjczyków; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 52 lata, kobiety - 58 lat; 10% analfabetów; wyznania: 92,4% chrześcijanie (53,3% katolicy, 39,1% protestanci).

USTRÓJ. Republika prezydencka od 1979, czł. bryt. Wspólnoty Nar.; głową państwa i szefem rządu prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 4 lata; parlament jednoizbowy (Izba Zgromadzenia), 42 czł. (40 wybieranych, 1 mianowany z w. Banaba, 1 z urzędu), kadencja 4-letnia.

WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. nizinne, średnia wys. 2 m ponad poziom wód oceanicznych (wg analiz ONZ obszar w całości zagrożony zalaniem przed rokiem 2050 w wyniku efektu cieplarnianego); klimat równikowy, średnia temp. roku 27^oC; roczna suma opadu 1000-3000 mm; obszar przeważnie bezleśny, piaszczysty, z pobliskimi rafami koralowymi.

GOSPODARKA. Podstawą utrzymania rolnictwo; uprawa kopry, palmy kokosowej, drzewa chlebowego, pandanusa, kolokazji; rybołówstwo, eksport trawy morskiej; turystyka.

HISTORIA. Wyspy zamieszkane od X w. przez ludność mikronezyjską, a następnie polinezyjską; XVII-XVIII w. kolonizacja brytyjska; od 1892 formalny protektorat; 1915-75 kolonia W. Brytanii pod nazwą W. Gilberta i W. Lagunowe, przejściowo (1941-43) zajęte przez Japończyków; 1975 rozłączenie z W. Ellice (ob.Tuvalu), które uzyskały niepodległość; 1979 proklamowanie własnej państwowości, prezydentem 1994-2003 Teburoro Tito, następnie Anote Toug; dramatyczne pogorszenie stanu gospodarki wskutek zaniechania eksploatacji fosforytów na w. Banaba, łagodzone pomocą W.Brytanii i jej inwestycjami w stworzenie bazy turystycznej oraz dotacjami Tajwanu, za cenę nieutrzymywania stosunków dyplomatycznych z Chinami; państwo czł. Commonwealthu, ONZ, AKP. 2012 prezydent Anote Tong rozpoczął poszukiwanie terenów, na jakie mogliby się przenieść mieszkańcy kraju, któremu w wyniku efektu cieplarnianego grozi zalanie przez ocean (większość wysp wznosi się kilka metrów ponad poziom morza), czego pierwszym zwiastunem jest wdarcie się wody morskiej do warstw wodonośnych, z których czerpano wodę do picia.

FORUM POŁUDNIOWEGO PACYFIKU, OCEAN, OCEANIA, TARAWA, WYSPY GILBERTA, BOŻEGO NARODZENIA WYSPA, FENIKS, GILBERTA I LAGUNOWE WYSPY

• Kiribati, (Republika Kiribati)
• Bairiki, stolica Kiribati, ok.(...)
• BAIRIKI, miasto w atolu , stolica...