Congo
LUDNOŚĆ gł. z ludów Bantu: 52% Ba-Kongo i Wili-Kongo, 24% Bateke i Bawili, 4% M'Boshi; nadto ludy Téké, Sanga, Ubangi, 12 tys. Pigmejów; w miastach 41% mieszk.; gęstość zaludn. 10 osób/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 49 lat, kobiety - 54 lata; wyznania: ponad 50% wierzenia pierwotne, ; 40% katolicy; nadto protestanci, muzułmanie; 43% analfabetów.
USTRÓJ: republika parlamentarna od 1992; głową państwa prezydent wybierany w wyborach bezpośrednich na 5 lat; parlamnet dwuizbowy: Zgromadzenie Narodowe - 125 deputowanych wybieranych na 5 lat w wyborach powszechnych; Senat - 60 czł., kadencja 6-letnia; na czele rządu stoi premier powoływany przez prezydenta; kraj składa się z 9 regionów (o 46 dystryktach) i 4 okręgów miejskich.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. na płn. kraju nizinne, związane z rozległą kotliną rz. Kongo; w części środk. płaskowyż przechodzący w masyw Mayombé i G. Krystaliczne; na płd. szeroki pas nizin wzdłuż dolnego biegu K. oraz wybrzeży O. Atlantyckiego; klimat na płn. równikowy wilgotny, na płd. podrównikowy wilgotny; średni roczny opad 1200 do 1500 mm; średnia temp. marca 26-28C, sierpnia 19-20C; gł. rz.: Ubangi, Sagha, Likouala, Alima (dopływy Konga), Kouilou; 62% pow. zajmują lasy; bogata fauna, m.in. słonie, bawoły, żyrafy, nosorożce, antylopy, okapi, lamparty, małpy.
GOSPODARKA. Kraj rolniczo-przemysłowy, o bogatych złożach surowców naturalnych, nieustabilizowany politycznie; zatrudnienie w rolnictwie - 59%; uprawa palmy oleistej, kakaowca, kawy, orzeszków ziemnych, bananów, kolokazji (taro), manioku, batatów, ryżu, kukurydzy, roślin cytrusowych, tytoniu; hodowla kóz, owiec, trzody chlewnej i bydła - ograniczona plagą muchy tse-tse; intensywna eksploatacja lasów; rybołówstwo morskie; znaczące wydobycie i eksport ropy naft., soli potasowych, rud żelaza, ołowiu i diamentów; przem. drzewny, włókienniczy, materiałów bud., spożywczy; sieć drogowa i kolejowa słabo rozwinięta, duża rola transportu rzecznego.
HISTORIA. Terytorium zamieszkiwane pierwotnie przez Pigmejów; w XIV w. istniało tu państewko plemienne Loanga, podległe średniowiecznemu imperium K.; w 2. poł. XIX w. obszar skolonizowany przez Francję; 1910-58 w składzie Franc. Afryki Równikowej; 1958-60 autonomia w ramach Wspólnoty Franc.; od 1960 niepodległa republika pn. K. Brazzaville, czł. ONZ, czł. stowarzyszony z EWG; od 1963 liczne zamachy stanu, przewroty lewicowe i prawicowe, zatargi z Zairem; 1969 zmiana nazwy na Ludową Republikę Konga, współpraca z krajami socjalistycznymi; 1977 wojsk. zamach stanu, zamordowanie prezydenta M. Ngouabi; 1979 prezydentem płk. D. Sassou-Nguesso, nowa marksistowska konstytucja, system monopartyjny, bliskie kontakty z ZSRR i Francją; w połowie lat 80. trudności gosp. spowodowały liberalizację systemu polit.; 1990 legalizacja systemu wielopartyjnego, 1991 proklamowanie republiki parlamentarnej pn. Republika Kongo; 1992 nowa konstytucja, wybory wygrane przez socjaldemokratów; 1997 wojna domowa, ponowne przejęcie władzy przez gen. D. Sassou-Nguesso (przy wojsk. pomocy Angoli), zawieszenie konstytucji, 1998 powołanie (na trzy lata) tymczasowego parlamentu pn. Przejściowa Rada Narodowa; 2002 rządzący od 1977 Denis Sassou-Nguesso przeprowadził drogą referendum zmiany w konstytucji, na mocy których wydłużył swoją kadencję o dalszych 7 lat i stał się nieusuwalny przez obie izby parlamentu; referendum, jak sygnalizowały organizacje pozarządowe, odbyło się poza wszelką kontrolą; proces stabilizacji zakłócają nadal walki etniczne w prowincji Ituri między ludami Hima i Lendu.
NYKVIST, KONGO, KATARAKTA, SASSOU-NGUESSO, POINTE NOIRE, SANGA, McCULLIN