Lao, Laotańska Republika Ludowo-Demokratyczna
LUDNOŚĆ. Skład etniczny: 67% Laotańczyków (w tym ok. 70 grup etnicznych i plemion, z których najw. to Lao-Lum, Lao-Theung i Lao-Song), 12% Palaung-Wa, 8% Tajowie, po 5% Meo i Khmerzy górscy; nadto Chińczycy i in.; gęstość zaludnienia 24 osoby/km2; w miastach zamieszkuje 19% ludności (1992); przeciętna dł. życia: mężczyźni - 49 lat, kobiety 52 lata; wyznania: 58% buddyści, 34% wyznawcy religii plemiennych; 5% bezwyznaniowi, 2% chrześcijanie, 1% muzułmanie;
USTRÓJ. Republika ludowa od 1975 (konstytucja z 1991); głową państwa prezydent o szerokich uprawnieniach wykonawczych, wybierany przez parlament na 5 lat; parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Narodowe), wybierany w wyborach powszechnych, 99 czł., kadencja 5-letnia; premiera i czł. rządu powołuje prezydent; kraj dzieli się na 13 prowincji (khueng) i prefekturę stołeczną.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. górzysto-wyżynne; w części płn. góry, z najw. masywem Phu Bia (2817 m); wzdłuż granicy płd-wsch. G. Annamskie (do 2286 m), opadające ku zachodowi; na południu wyż. Bolowen; niziny tylko nad rz. Mekong; klimat monsunowy zwrotnikowy, na płn. bardziej suchy, podzwrotnikowy; średni roczny opad od 1200 do 3000 mm (w górach); średnia temp. stycznia od 14oC na płn. do 26oC na płd.; kwietnia i maja analogicznie 23o i 32oC; w górach chłodniej; pora monsunowa od końca kwietnia do początku października; rzeki zasobne w wodę, gł. Mekong; lasy zajmują 55% pow. (co roku mniej wskutek eksportu drewna, nadto są wypalane dla pozyskania ziemi pod uprawy).
GOSPODARKA. Jeden z najbiedniejszych krajów świata; podstawą gospodarki rolnictwo, gł. uprawa ryżu, zajmująca 90% użytków rolnych; nadto kukurydza, ziemniaki, maniok, kawa, herbata, trzcina cukrowa, mak lekarski, drzewo kardamonowe, mango, ananasy, pomarańcze, pieprz, tytoń, bawełna, opium; hodowla bydła i bawołów, trzody chlewnej, słoni; znaczące rybołówstwo i myślistwo; hodowla jedwabników; rozwinięte rzemiosła artyst., gł. garncarstwo, tkactwo, wyroby ze złota, srebra, kości słoniowej; przem. słabo rozwinięty: gumowy, drzewny, włókienniczy, spożywczy; wydobycie rud cyny, miedzi, żelaza, złota; eksport energii elektr.; brak linii kolejowych, słaba sieć drogowa, podstawą transportu żegluga śródlądowa.
HISTORIA. Do XIV w. historia L. jest mało poznana; od VII w. p.n.e. napływ plemion Taj z Chin, zwł. Lao; od II w. n.e. liczne państewka feudalne zależne od Khmerów; 1353 książę Fa Ngum jednoczy je i zakłada królestwo Lang Czang (dosł. Miliona Słoni), ze stol. w Luang Prabang; walki dynastyczne ułatwiają zdobycie wpływów Wietnamowi, który 1479 zajmuje przejściowo nawet stolicę; następnie okres wojen z Birmą; 1560 przeniesienie stol. do Vientiane; 1574-91 pod berłem królów birmańskich; później stopniowy wzrost znaczenia L., który za czasów Suligna Vongsa (1637-94) osiągnął szczytowy rozkwit; XVIII w. podział na dwa królestwa: Vientiane (od 1778 uzależnione od Birmy) i Luang Prabang (od 1885 pod okupacją Syjamu); w wyniku rosnących wpływów franc. na Płw. Indochińskim od 1893 formalny protektorat franc.; na tronie przez ponad pół wieku (1904-59) Sisavang Vong; podczas II woj. świat. za zgodą rządu Vichy część terytorium zajęta przez Japończyków; 1945 kraj wyzwolony przez ruch Lao Issara z księciem Souvanną Phoumą na czele, który powołał rząd tymczasowy Pathet Lao; 1947 Francuzi przywracają monarchię, której 1949 przyznają formalną niepodległość w ramach Unii Franc.; od 1954 pełna niepodległość na mocy układów genewskich, rząd jedności narodowej z udziałem księcia Souvanny Phoumy i komunistów z Souphanouvongiem na czele; 1958 wybuch wieloletniej wojny domowej (interwencje USA, Wietnamu Płn. i Tajlandii); 1973 w ramach układów paryskich dot. pokoju w Wietnamie ponowne powołanie rządu jedności nar. z księciem Souvanną Phoumą na czele; 1975 przewrót wspomagany przez Wietnam Płn., obalenie monarchii, proklamowanie Ludowej Republiki Laosu (prezydentem Souphanouvong); 1977 podpisanie układu o przyjaźni z Wietnamem i uzależnienie od niego; 1980 utworzenie Frontu Wyzwolenia Nar. wspieranego przez Chiny i wybuch walk wewn.; 1986 ustąpienie Souphanouvonga, stopniowa liberalizacja kraju, otwarcie na gospodarkę rynkową, 1989 pierwsze wolne wybory, 1991 nowa konstytucja (zastąpienie młota i sierpa we fladze symbolami buddyzmu; nadal jednak system władzy monopartyjny); ograniczone reformy nie przyniosły wyraźnej poprawy sytuacji gosp; 1992 L. uzyskał status obserwatora ASEAN; kolejnymi prezydentami Nauhak Phoumsavanh (1992-98), Khamaty Siphandon (od 1998); państwo czł. ONZ.
INDOCHIŃSKI PÓŁWYSEP, CZENLA, DIEN BIEN PHU, PATHET LAO, VIENTIANE, ZŁOTY TRÓJKĄT, WIETNAM, LUANG PRABANG, ANNAMSKIE GÓRY, VIENTIANE- Laos, (Laotańska Republika...
- STOWARZYSZENIE NARODÓW AZJI POŁUDNIOWO-WCHODNIEJ, ; od 1995 czł. jest...
- NIKOLA, Odmiana imienia Mikołaj.(...)